Lacertidae

Lacertidae – Gerçek Kertenkeleler Familyası: Sistematik, Morfolojik ve Ekolojik Değerlendirme

🔬 1. Genel Tanım

Lacertidae, Squamata takımına bağlı, Avrasya ve Afrika’da yayılım gösteren, çoğunluğu gündüz aktif, hızlı ve ince yapılı kara kertenkelelerinden oluşan “gerçek kertenkeleler” familyasıdır. Yaklaşık 300+ tür içerir. Türkiye, bu familya içinde en yüksek tür çeşitliliğine sahip ülkelerden biridir.

📚 2. Sistematik Konum

KategoriSınıflamaAlemAnimaliaŞubeChordataSınıfReptiliaTakımSquamataAlt TakımSauria (Lacertilia)FamilyaLacertidae

🗺️ 3. Coğrafi Yayılım ve Türkiye'deki Zenginlik

Dağılım: Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Orta Asya
Türkiye’de 20+ tür ile temsil edilir
Bu familya, özellikle yüksek dağlık alanlar, çalılıklar, taşlık ve orman açıklıkları gibi habitatlarda yoğundur

🇹🇷 4. Türkiye’de Yaygın Lacertidae Türleri

TürYayılım BölgesiÖzelliklerLacerta trilineataBatı ve Güney AnadoluBüyük boyutlu, yeşil renkli erkeklerLacerta viridisTrakya ve Balkan geçişiParlak yeşil, Avrupa’ya özgü çizgiAnatololacerta danfordiGüneybatı AnadoluEndemik alt türleri içerirParvilacerta parvaİç Anadolu ve doğuKüçük boyutlu, kuru habitatlara uyumluDarevskia rudisDoğu KaradenizDağlık nemli alanlarda; çok sayıda alt türApathya cappadocicaİç Anadolu, ToroslarYüksek adaptasyon yeteneği

🦴 5. Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaVücut şekliİnce ve çeviktir; 4 güçlü bacakKuyrukUzun ve kolay kopar, rejenerasyon görülürPullarKüçük ve düzgün; bazen sırt çizgileri belirgindirKafaÜçgenimsi; erkeklerde daha genişRenklenmeCinsel dimorfizm sık; erkeklerde daha parlak renklerBoyut10–40 cm arası

🌿 6. Ekoloji ve Davranış

Aktiflik: Gündüzcül (diurnal), özellikle sabah–öğle saatleri
Beslenme: Böcekçil (çoğunlukla karınca, örümcek, sinek)
Habitat: Taşlık alanlar, maki, step, çalılık, orman kıyıları
Savunma: Kuyruk koparma (ototomi), zigzag kaçış, kamuflaj
Üreme: Çoğu tür yumurtlayıcıdır (5–10 yumurta), bazı dağ türleri ovovivipardır

⚖️ 7. Ekolojik Rol

Haşere popülasyonlarını kontrol ederler
Yılanlar, kuşlar, sansarlar gibi avcılara besin oluştururlar
Ekosistemde ara seviye avcı–av zinciri kurarlar
Bazı türler endemik alan göstergesi olarak kullanılır

⚠️ 8. Tehditler ve Koruma

🟥 Tehditler:

Habitat kaybı (tarım, maden, turizm inşaatları)
Pestisit kullanımı (dolaylı etkiler)
Ormansızlaşma ve yangınlar
Kentsel yayılma

🟩 Koruma:

Türkiye’de Lacertidae türlerinin çoğu Bern Sözleşmesi Ek II kapsamında korunur
Doğal yayılımları izlenmekte, bazı türler için özel habitat koruma çalışmaları yürütülmektedir
Genetik çeşitlilik araştırmaları sürmektedir

🧠 9. Bilimsel ve Evrimsel Önemi

Türkiye'deki bazı Darevskia türleri partenogenez (eşeysiz üreme) göstermesiyle literatürde öne çıkar
Dağ–vadilerde izole popülasyonlarla mikroevrimsel çeşitlilik çalışmaları yapılır
Ekoterm bireylerde termoregülasyon stratejileri üzerine model olarak kullanılırlar