Darevskia uzzelli

Darevskia uzzelli – Uzzell’in Kaya Kertenkelesi

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pulllular

Alt takım: Lacertilia – Kertenkeleler

Familya: Lacertidae – Gerçek kertenkeleler

Cins: Darevskia

Tür: Darevskia uzzelli (Darevsky & Danielyan, 1977)

Latince Adın Anlamı

uzzelli, bu türün tanımlanmasında katkısı olan Amerikalı herpetolog Thomas Uzzell’e ithafen adlandırılmıştır. "-i" eki, bu adın kişiye ait olduğunu belirtir.

Tanım ve Morfoloji

Küçük–orta boylu bir kertenkele türüdür. Erişkinlerde toplam uzunluk kuyruk dahil yaklaşık 15–19 cm civarındadır.

Sırt rengi gri-kahverengi tonlarında olup, düzensiz koyu benekler ya da çizgiler bulunabilir.

Karın kısmı beyaz veya sarımsı olup çiftleşme döneminde erkeklerde turuncumsu renk alabilir. Kuyruk genellikle gövdeden daha uzundur ve sivrileşerek incelir.

Pullar belirgin, granüllü ve dayanıklıdır; kayalık ortamlarda hareketi kolaylaştırır.

Habitat ve Yayılım

Endemik bir türdür. Türkiye’de yalnızca Artvin ili sınırları içinde, Karçal Dağları ve çevresinde tespit edilmiştir.

Ayrıca Gürcistan’ın güneydoğu kesiminde de çok sınırlı bir yayılışı vardır.

Yaşadığı alanlar: yüksek rakımlı (1800–2500 m) taşlık orman kenarları, çalılık alanlar, kaya yığınları ve subalpin çayırlar.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

Gündüzcül bir türdür. Özellikle sabah saatlerinde aktif olup, taş ve kaya yüzeylerinde güneşlenir.

Tehlike algıladığında hızla taş altına saklanır. Kuyruk bırakma davranışı yaygındır.

Kış aylarında kış uykusuna girer; ilkbahar başında aktif hale gelir.

Beslenme

Karınca, küçük böcekler, tırtıllar, örümcekler ve sineklerle beslenir.

Avını aktif olarak izleyerek yakalar. Bazen nemli mikrohabitatlarda bitki parçası veya yosun benzeri materyali de tükettiği gözlenmiştir.

Üreme Bilgisi

Çiftleşme dönemi Mayıs – Haziran aylarındadır.

Dişiler yılda bir kez 2–5 yumurta bırakır. Yumurtalar korunaklı taş altı boşluklara bırakılır.

Kuluçka süresi yaklaşık 6–8 hafta sürer. Yavrular tamamen bağımsız olarak doğar.

İnsana Zararlılık Durumu

Zararsızdır. Zehirli değildir. Saldırgan davranış göstermez.

İnsana yaklaşmaz, tehdit hissettiğinde hızla gizlenir.

Ekolojik Rolü

Yüksek rakımlı dağ çayırlarında ve taşlık alanlarda böcek populasyonlarını kontrol eden önemli bir canlıdır.

Aynı zamanda yırtıcı kuşlar ve yılanlar için besin kaynağıdır.

Küçük ve izole popülasyonlar nedeniyle habitat bozulmalarına karşı son derece hassastır.

Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi

Popülasyon izolasyonu, genetik farklılaşma ve dağ faunasının evrimsel tarihi gibi konularda model türlerden biridir.

Kafkasya kökenli Darevskia türlerinin filogenetik ilişkileri açısından önem taşır.

Türkiye'de Bulunan Türleri / Alt Türleri

Alt türü bulunmamaktadır.

Türkiye’de sadece Artvin – Karçal Dağları çevresinde sınırlı bir yayılım göstermektedir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: “Yalnızca Gürcistan’a ait bir türdür.”
2. Gerçek: Türkiye’de de doğal yayılım gösterir; özellikle Artvin bölgesinde kayıtlıdır.
3. Efsane: “Taşlık alandaki tüm kertenkeleler aynıdır.”
4. Gerçek: Bu tür özgül morfolojisi ve coğrafi sınırlılığı ile ayırt edilir.
5. Efsane: “Gri renkli kertenkeleler yaşlı ve zararlıdır.”
6. Gerçek: Renk değişkenliği doğaldır, yaş ve tehlike ile ilişkili değildir.
7. Efsane: “Bu tür ev çevresinde de yaşar.”
8. Gerçek: Yalnızca yüksek rakımlı, doğal dağlık habitatlarda bulunur.