Diptera
Diptera – Gerçek Sinekler Takımı
(Halter kanatlı, tam başkalaşımlı, çeşitli ekolojik rollere sahip uçucu böcekler)
Bilimsel Sınıflandırma:
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
- Sınıf: Insecta – Böcekler
- Takım: Diptera Linnaeus, 1758
Morfolojik Özellikler:
- Kanatlar: İki işlevsel ön kanat ve arka kanatlar halter (halteres) yapıdadır; dengeyi sağlar.
- Anten: Uzun veya kısa; Nematocera'da ince ve segmentli, Brachycera'da kısa ve tıknaz.
- Gözler: Geniş bileşik gözler; bazı türlerde gözler başın büyük kısmını kaplar.
- Ağız Yapısı: Türüne göre değişken; emici, delici-emici veya yalayıcı-emici olabilir.
- Larva: Genellikle ayaksız, başsız kurtçuklar; sucul veya karasal ortamda gelişirler.
- Metamorfoz: Tam başkalaşım (holometabolik) geçirirler: yumurta → larva → pupa → ergin.
Ekolojik ve Biyolojik Roller:
- Ayrıştırıcılar (Saprotrof): Ölü organizma ve çürümüş madde tüketerek doğadaki madde döngüsünü desteklerler (Calliphoridae, Sarcophagidae).
- Tozlayıcılar: Syrphidae (çiçek sinekleri) gibi bazı türler önemli tozlayıcılardır.
- Parazitler & Parazitoitler: Bazı türlerin larvaları başka hayvanlar üzerinde gelişir.
- Vektörler: Sıtma (Anopheles), Zika ve Dang (Aedes), Batı Nil (Culex), Leishmaniasis (Phlebotomus) gibi hastalıkların taşıyıcılarıdır.
- Biyolojik Mücadele Araçları: Bazı türlerin larvaları, zararlı böcek larvalarına karşı kullanılır (Tachinidae).
Alt Takımlar ve Önemli Aileler:
I. Alt Takım: Nematocera
(İnce, uzun antenli türler – genellikle sucul larvalı)
- Culicidae – Sivrisinekler
- Tipulidae – Vadi sinekleri
- Psychodidae – Tatarcıklar
- Chironomidae – Tüysüz sinekler
II. Alt Takım: Brachycera
(Kısa, kalın antenli türler – kompakt vücutlu)
- Muscidae – Ev sinekleri
- Calliphoridae – Üvez sinekleri
- Sarcophagidae – Et sinekleri
- Tabanidae – At sinekleri
- Syrphidae – Çiçek sinekleri
- Tachinidae – Parazitoit sinekler
İnsana Zararlılık Durumu:
Tür GrubuZarar TürüTaşıdığı TehlikelerCulicidaeKan emmeSıtma, zika, sarı humma, Batı Nil virüsüPhlebotominaeKan emmeLeishmania parazitinin taşınmasıTabanidaeAğrılı ısırıkMekanik patojen taşıyıcılıkCalliphoridae, SarcophagidaeMyiasis (larva istilası)Açık yaralarda larva gelişimi
İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Bilgileri:
- Sivrisinek/Tatarcık ısırıkları:
- Kaşıntı için antihistaminik krem.
- Bulaşıcı hastalık riskine karşı dikkat (sıtma bölgelerinde doktor kontrolü).
- Myiasis vakaları (Larval istilalar):
- Larvaların steril şekilde çıkarılması.
- Gerekli durumlarda antibiyotik veya lokal anestezik tedavi.
- Ağrılı sinek ısırıkları (at sineği):
- Buz uygulaması ve antiseptik krem.
- Şişlik devam ederse tıbbi müdahale.
Latince Adın Anlamı:
Diptera: "Di-" = iki, "pteron" = kanat → “İki kanatlı” anlamındadır. Bu isim, böcekler arasında sadece ön kanatların uçuşta kullanılmasıyla ayırt edilirler.
Türkiye'deki Temsilcilerinden Örnekler:
- Culex pipiens – Yaygın sivrisinek
- Aedes albopictus – Asya kaplan sivrisineği
- Phlebotomus papatasi – Tatarcık türü
- Musca domestica – Ev sineği
- Lucilia sericata – Biyocerrahi kullanılan üvez sineği
- Eristalis tenax – Arı taklitçisi çiçek sineği
İlginç Bilgiler:
- Lucilia sericata larvaları, kronik yaraların temizlenmesinde tıbbi amaçla kullanılır.
- Syrphidae türleri, arı benzeri görünümle yırtıcılardan korunur (Batesian mimikri).
- Tachinidae türleri, zararlı tarım böceklerine karşı biyolojik mücadelede etkilidir.
- Calliphora vicina gibi türler, adli entomoloji alanında cesetlerin ölüm zamanını belirlemede kullanılır.
Kullanılan Bilimsel Kaynaklar:
Marshall, S. A. (2012). Flies: The Natural History and Diversity of Diptera. Firefly Books.
→ Diptera'nın morfolojik yapıları, taksonomisi ve ekolojik rolleri hakkında kapsamlı bilgi sunar.
Triplehorn, C. A., & Johnson, N. F. (2005). Borror and DeLong’s Introduction to the Study of Insects (7th Ed.). Thomson Brooks/Cole.
→ Nematocera ve Brachycera alt takımları ile evrimsel sınıflandırmaların detayları bu kaynakta yer alır.
Gullan, P. J., & Cranston, P. S. (2014). The Insects: An Outline of Entomology (5th Ed.). Wiley-Blackwell.
→ Tam başkalaşım geçiren böcek grupları ve ekolojik işlevleri üzerine temel başvuru kitabıdır.
Kettle, D. S. (1995). Medical and Veterinary Entomology. CAB International.
→ Vektör türler, myiasis etkenleri ve insan sağlığı açısından Diptera takımı.
EOL (Encyclopedia of Life):
https://eol.org/pages/499 – Takım Diptera'nın sistematik bilgileri ve alt takımları hakkında genel bilgiler.
Fauna Europaea / GBIF (Global Biodiversity Information Facility):
https://www.gbif.org/ – Türkiye'de ve Avrupa'da yayılış gösteren Diptera türlerinin dağılım kayıtları.
TÜBİVES (Türkiye Biyoçeşitlilik Veritabanı):
https://biyo.cevre.gov.tr – Türkiye'deki Diptera türlerine ait gözlemler ve taksonomik veriler.
WHO (World Health Organization)
→ https://www.who.int/ – Anopheles, Aedes ve Culex gibi hastalık taşıyıcı türlerin halk sağlığına etkileri ve önleme stratejileri.
0 Yorum
Henüz yorum yapılmamış...
Yorum yapabilmek için giriş yapmanız gerekmektedir. Giriş yap
Tür'e ait fotoğraf bulunamadı...
- Animalia
- Arthropoda
- Insecta
- Diptera
-
- Tipuloidea
- Dolichopodidae
- Agromyzidae
- Nematocera
- Chironomoidea
- Brachycera
- Syrphidae
- Asilidae
- Acroceridae
- Anthomyiidae
- Asilidae
- Athericidae
- Bibionidae
- Blephariceridae
- Bolitophilidae
- Braulidae
- Calliphoridae
- Carnidae
- Chamaemyiidae
- Chironomidae
- Chyromyidae
- Conopidae
- Culicidae
- Cylindrotomidae
- Drosophilidae
- Empidae
- Ephydridae
- Fanniidae
- Heleomyzidae
- Hybotidae
- Keroplatidae
- Lauxaniidae
- Limoniidae
- Lonchopteridae
- Milichiidae
- Muscidae
- Mydidae
- Mythicomyiidae
- Nemestrinidae
- Nycteribiidae
- Opomyzidae
- Pediciidae
- Phoridae
- Platystomidae
- Psilidae
- Psychodidae
- Rhagionidae
- Rhinophoridae
- Scathophagidae
- Sciaridae
- Sepsidae
- Simuliidae
- Stratiomyidae
- Streblidae
- Tabanidae
- Tachinidae
- Tethinidae
- Therevidae
- Trichoceridae
- Trixoscelidae
- Ulidiidae
- Xylomyidae
- Astomella hispaniae (Lamark, 1816)
- Botanophila cruriseta (Hennig, 1970)
- Botanophila paraturcica (Hennig, 1970)
- Botanophila turcica (Hennig, 1972)
- Calythea dedecorata (Rondani, 1866)
- Delia flavitibiella (Hennig, 1974)
- Delia giresunensis (Hennig, 1974)
- Delia parcepilosa (Villeneuve, 1908)
- Enneastigma rarum (Michelsen, 1994)
- Enneastigma rufitibia (Michelsen, 1994)
- Mycophaga testacea (Gimmerthal, 1834)
- Chironomus salinarius Kieffer, 1915
- Clunio mediterraneus Neumann, 1966
- Halocladius varians (Stæger, 1839)
- Thalassomyia frauenfeldi Schiner, 1856
- Tetanoceridae
- Scatophagidae
- Otites jucunda Robineau-Desvoidy, 1830
-
- Diptera
- Insecta
- Arthropoda