Diptera

Diptera geleneksel olarak 3 alttakıma ayrılmıştır. 

Nematocera (Çok segmentli antene sahip olan sinekler) 

Brachycera (Anteni merkezde nokta şeklinde olan sinekler) 

Cyclorrhapha (Anteni merkez dışında nokta şeklinde olan sinekler) 

Yeni sınıflandırmaya göre Brachycera alt sınıfı Cyclorrhapha içerisine alınmıştır .

Diptera takımı gerçek sineklerin hepsini kapsar. Bu böcek takımı arka kanatlarının halter adı verilen küçük yapılara dönüşmesi ile diğer takımlardan kolaylıkla ayrılırlar. Halter uçma sırasında titreyerek böceğin havada dengeli uçmasını sağlar. 

Tüm Diptera takımı larvaları bacaksızdır. Sucul, yarısucul ve nemli karasal bölgelerde yaşarlar. Genellikle toprakta, bitki yada hayvan dokularında ve leş yada gübre içerisinde bulunurlar. Bazı türler herbivordur. Ancak çoğu ölü organik maddelerle yaşar yada omurgalı hayvanlar, yumuşakçalar ve diğer eklem bacaklıları parazitlerler (Alttakım: Nematocera). Larvalar mandibula ağız parçaları ile birlikte gelişmiş bir kafa kapsülüne sahiptirler.

Bu yapı Brachycera ve Cyclorrhapha alttakımlarında kurtçuk (magggots) denilen larvalarda yoktur yada az gelişmiştir. Ergin sinekler oldukça farklılık gösteren habitatlarda yaşarlar ve görünümlerinde oldukça büyük farklılıklar bulunur. Ağız parçaları da türler arasında farklılık göstermiştir. Bu yüzden bazı entomologlar Diptera takımının birden fazla evrimsel gelişim geçirdiklerini düşünmektedirler. Takıma bağlı birçok familyada “rostrum” adı verilen hortumları emici ve/veya yalayıcı yapıya uyum sağlamıştır. Bu tür sinekler yaprak özsuyu, nektar ve çeşitli bitki ve hayvan (ölü yada canlı) salgıları ile beslenirler. Bazı familyalarda ise predatör türlerin hortumları kesici yada delici forma dönüşmüştür. Bu türlerden bir kısmı diğer eklembacaklıların predatörü, büyük çoğunluğu ise omurgalıların kanı ile beslenen dış parazitleridir (sivrisinek ve karaca/geyik sineği “deer flies” gibi) 

Ekonomik Önemi 

Diptera takımı diğer böcek takımlarından daha büyük ekonomik öneme sahiptirler. Bir kısmı tarım alanlarında zararlı türlerden oluşur. Bazı türler insan ve evcil havyalara hastalık bulaştırır. Diğer taraftan bazı türler ise yararlıdır. Özellikle bitkilerin tozlaşmasındaki önemleri oldukça fazladır. Bazı yararlı türler ise organik maddeleri ayrıştırarak doğaya kazandırır. Bir kısmı ise biyolojik mücadele etmeni olarak kullanılırlar.

Bunları Biliyor musunuz? 

* İki kanatları olmasına karşın sinekler havada asılı kalabilmleri, geriye uçabilmeleri, dönebilmeleri hatta ters uçup tavana konabilme özellikleri ile böcekler dünyasının en iyi akrobatlarıdır. 

* Kanat çırpma sıklığı tüm hayvanlar içerisinde en yüksek olan böcek sineklerdir. Bazı tatarcıklar bir saniyede 1000 kez kanat çırparlar. Erkek sivrisinekler sıklıkla bakire dişileri çekmek için kanatlarını çırparlar. 

* Ephydridae familyasına bağlı türlerin larvaları (tuz sinekleri) diğer böceklerin yaşamalarına olanak vermeyen sıra dışı habitatlarda yaşarlar. Örneğin Ephydra brucei 44.5 °C (112 °F) sıcak su kaynaklarında yaşarlar. 

Helaeomyia petrolei isimli tür ham petrolde, Ephydra cinera, “brine fly” oldukça yüksek tuz konsantrasyonu olan sularda yaşayabilirler. 

* Antenlerdeki “arista” rüzgar hızını gösterir. Böylece böcek uçarken hızını hissedebilir. 

* “black fly” pupası hava ile doludur. Pupadan çıkış anında pupa derisi açılarak patlar ve ergin sinek su yüzeyine şamandıra gibi çıkar ve bu sırada ayakları ıslanmaz. 

* Megaselia scataris (familya; Phoridae), omnivor (hem etçil, hem otçul)’dur. Bozulmuş bitkiler, ayakkabı boyası, formalin içindeki çürümekte olan insan cesetleri ve hatta yaşayan insanların akciğer dokularını bile yiyebilirler .

Meyve sineklerinin sadece dört kromozomu vardır, ancak genleri bir insana çok benzer. Bu da onları üreme amacıyla laboratuvarda popüler hale getirir

Dişi ev sineği sadece bir ayda 2.000'den fazla yumurta bırakabilir ve sinekler yumurtadan çıktıktan sonra tamamen gelişmeleri için sadece 10 gün e ihtiyaç duyarlar . Küçük bir sinek probleminiz varsa, çok hızlı bir şekilde istilaya dönüşebilir.

Sinekler periyodik olarak besin kaynaklarının yakınındaki duvarlara ve tavanlara konarlar. Doğal gün ışığına ve yakındaki duvarlara ve tavanlara bırakılan sinek lekelerinin yanı sıra belirli yiyecek kokularına ilgi duyarlar. Sinekler yumurtalarını yiyecek kaynaklarına bırakırlar.

Ev sineklerinin evinizi istila ettiğini tespit ettiyseniz, sinekler, yiyecek kaynağı sağlanmadığı takdirde ölmeden önce yaklaşık 30 ila 50 gün yaşayabilirler!

Ahmet Tşçı

Gökhan Aydın 

Isparta-2016