Tipuloidea

Tipuloidea – Uzun Bacaklı Sivrisinek Benzerleri (Crane Flies)

(Sivrisineği andıran ama kan emmeyen, uzun bacaklı ve ince vücutlu, nemli ortamlarda yaşayan, çoğu zaman yanlışlıkla zararlı sanılan zararsız sinek grubu.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Diptera (Çift kanatlılar)
• Alt Takım: Nematocera
• Üst Familya: Tipuloidea Latreille, 1802

Genel Özellikler

ÖzellikAçıklamaGövdeİnce, narin ve silindirik yapıKanatlarUzun, dar, damarlarla belirgin; dinlenme sırasında sıklıkla V şeklinde tutulurBacaklarÇok uzun, ince ve kırılgandırAntenlerSegmentli, ipliksi veya tespihsiGözlerBileşik gözler büyük ve yanlardaBoyut5 mm – 35 mm arasında türlere göre değişir

Larval Özellikler

• Larvalar: Çoğunlukla toprak, su veya çürük organik maddeler içinde yaşar
• Beslenme: Detritivor veya alg/mikroorganizma tüketici
• Vücut: Silindirik, başı içeri çekilebilen, yumuşak dokulu
• Gelişim süresi: Genellikle birkaç hafta–ay, bazı türlerde bir yıldan uzun sürebilir

Habitat ve Yayılım

• Habitat: Nemli toprak, sulak alan, bataklık kenarı, ormanaltı, çayır
• Yayılım: Tüm kıtalarda yaygın; özellikle ılıman iklim kuşaklarında yüksek çeşitlilik
• Türkiye: Tipula, Nephrotoma, Dictenidia gibi cinsler yaygın olarak kaydedilmiştir

Beslenme

DönemBeslenme ŞekliLarvalarDetritivor, bazı türlerde kök tüketiciErginlerGenellikle beslenmez ya da nektar/çiğ tüketir

Ergin bireylerin çoğu çok kısa ömürlüdür (1–3 gün), çoğu zaman sadece çiftleşmek için yaşar

🧪 Bilimsel ve Ekolojik Notlar

• Zararsızdırlar, sivrisineklere benzese de kan emmezler
• Larvaları, çim ve sebze alanlarında yoğunlaştığında kök zararı verebilir (nadir)
• Nemli habitatlarda ekosistem ayrıştırıcısı ve su kalitesinin göstergesi olarak önemlidir
• Uzun bacakları kırılgandır, bu nedenle koleksiyona alınmaları zordur

Latince Etimoloji

• Tipuloidea: Tipik cins olan Tipula’dan türetilmiştir; Latince “küçük sivrisinek” anlamına gelir (gerçekte sivrisinek değildir)

İnsana Zararlılık Durumu

ÖzellikDurumIsırma/sokmaYoktur – ağız yapıları kan emmeye uygun değildirZehirli mi?HayırTemas riskiAlerjik değildir, ciltte tahrişe neden olmazYaygın yanlış bilgi“Dev sivrisinek” olarak bilinir ama tamamen zararsızdır

İlk Yardım ve Tıbbi Bilgi

• Tıbbi önemi yoktur
• Temas sonrası tedavi gerekmez
• Yanlışlıkla ezilmesi dışında insanla doğrudan teması yoktur

Türkiye’de Görülen Bazı Cinsler ve Temsilci Türler

CinsÖrnek TürNotTipulaTipula maximaEn büyük türlerden; Avrupa’da yaygınNephrotomaNephrotoma appendiculataSiyah-sarı bantlı; kolay tanınırDictenidiaDictenidia bimaculataOrmanaltında nadir rastlanır

Kaynakça

• Oosterbroek, P. (2023). Catalogue of the Craneflies of the World. Naturalis Biodiversity Center.
• Cigliano, M.M. et al. (2024). Diptera Species File Online
• Byers, G.W. (1983). The crane flies of North America. Kansas University Press.
• Ünal, M. (2010). Türkiye Diptera Faunası Üzerine Notlar.
• Stubbs, A.E. (2001). British Craneflies: Identification and Natural History.