Pterygota

  1. Anasayfa
  2. Pterygota

Pterygota

Pterygota – Kanatlı Böcekler Üst Sınıfı

(Kanatlı ya da atasal olarak kanatlı böceklerin tamamını içeren büyük ve evrimsel açıdan temel bir grup.)


Bilimsel Sınıflandırma:

  • Alem: Animalia – Hayvanlar
  • Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
  • Sınıf: Insecta – Böcekler
  • Alt Sınıf: Pterygota Lang, 1888 (Kanatlı böcekler)

Morfolojik ve Evrimsel Özellikleri:

  • Kanatlar: Atasal olarak 2 çift kanatlıdır. Bazı alt gruplarda kanatlar ikincil olarak kaybolmuştur (örn. Siphonaptera – pireler).
  • Eklemler: Gövde 3 bölmeli (baş–toraks–abdomen); toraksta genellikle kanatlar ve 3 çift bacak bulunur.
  • Gözler: Bileşik gözler ve çoğunlukla 1–3 adet basit göz (ocelli)
  • Ağız parçaları: Türlere göre çiğneyici, emici, sokucu, yalayıcı yapıdadır.
  • Gelişim Tipi: Tam başkalaşım (holometabolik) ya da yarı başkalaşım (hemimetabolik)
  • Anten: Segmentli ve çok biçimli (ipliksi, tırtıklı, taraklı vb.)

Pterygota'nın Başlıca Alt Grupları:

I. Paleoptera (İlkel Kanatlılar)

→ Kanatlar düz tutulamaz (dikey durur)

  • Ephemeroptera – Birgünlük sinekleri
  • Odonata – Yusufçuklar ve kızböcekleri
Bunlar kanat kıvırma yetisini evrimleştirmemiştir.

II. Neoptera (Yeni kanatlılar)

→ Kanatlar dinlenme halinde vücut üstüne katlanabilir

  • Tüm diğer kanatlı böcekleri kapsar
  • Neoptera, başlıca üç gruba ayrılır:

A. Exopterygota (Yarı başkalaşım geçirenler)

→ Nimf evresi ergin benzeri; dış gelişim

TakımÖrneklerOrthopteraÇekirgeler, cırcır böcekleriHemipteraTahtakuruları, yaprak bitleriBlattodeaHamam böcekleriMantodeaPeygamber develeriPhasmatodeaÇubuk böcekleri


B. Endopterygota (Tam başkalaşım geçirenler)

→ Larva-pupa-ergin evreleri

TakımÖrneklerLepidopteraKelebekler, güvelerColeopteraKınkanatlılarDipteraSinekler, sivrisineklerHymenopteraArılar, karıncalar, yaban arılarıMecopteraAkrep sinekleriTrichopteraKadife sinekler


C. İkincil olarak kanatsızlaşmış gruplar (kanat kaybı evrimi):

TakımNotlarSiphonapteraPireler – parazitik, zıplayıcıStrepsipteraİç parazit böceklerPhthirapteraBitler – tüylü/saçlı konaklara bağlı parazit


Latince Adın Anlamı:

  • Pterygota: Pteryx (πτέρυξ) = “kanat” → “Kanatlılar” anlamına gelir.
  • Bu ad, diğer böcek alt sınıfları olan Apterygota (kanatsızlar) ile zıtlık oluşturur.

Ekolojik ve Biyolojik Önemi:

  • Tozlayıcılar: Arılar, kelebekler ve bazı sinekler → ekosistemlerin temel bileşenidir.
  • Ayrıştırıcılar: Kınkanatlılar ve sinek larvaları, organik madde döngüsünü sağlar.
  • Parazit ve Vektörler: Pireler, sivrisinekler, tahtakuruları → insan ve hayvan sağlığı için önemlidir.
  • Avcılar: Yusufçuklar, peygamber develeri gibi türler avcıdır.
  • Biyoindikatör: Ephemeroptera, Odonata gibi larvalar su kalitesini gösterir.

İnsana Zararlılık Durumu:

GrupTehlikeÖrnekDipteraHastalık vektörüSıtma, Zika, DangSiphonapteraParazitPireler → veba taşıyıcıHemipteraAlerjik/ısırıkTahtakurusu, öpücük böceğiLepidoptera (tırtıllar)Toksik kıllarÇam kese güvesi (Thaumetopoea pityocampa)


İlginç Bilgiler:

  • Böceklerin büyük çoğunluğu Pterygota içinde yer alır.
  • Tüm uçan böcekler (aktif veya atasal) bu gruba aittir.
  • Kanatların evrimi, eklem bacaklılar arasında yalnızca bu grupta gerçekleşmiştir.
  • Neoptera ve Paleoptera ayrımı, böcek evriminin en temel yapılarından biridir.
  • Günümüzde bilinen yaklaşık 850.000 böcek türünün %99’u Pterygota’dır.

Bilimsel Kaynaklar:

  1. Grimaldi, D., & Engel, M. S. (2005). Evolution of the Insects. Cambridge University Press.

Kristensen, N. P. (1991). Phylogeny of Insect Orders. Annual Review of Entomology, 36, 137–162.

Gullan, P. J., & Cranston, P. S. (2014). The Insects: An Outline of Entomology. Wiley-Blackwell.

Kukalová-Peck, J. (1987). New Interpretations of the Fossil Record and Evolution of Insects. Canadian Journal of Zoology, 65(2), 315–351.

GBIF – https://www.gbif.org

Encyclopedia of Life – https://eol.org/pages/956

TÜBİVES – Türkiye Biyoçeşitlilik Veritabanı: https://biyo.cevre.gov.tr


0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış...

Yorum yapabilmek için giriş yapmanız gerekmektedir. Giriş yap