Isoptera

Isoptera – Termitler (Beyaz Karıncalar) Takımı

(Sosyal yaşam düzenine sahip, selüloz sindirimi yapan, yapı malzemelerine zarar verebilen, kast sistemli böcekler takımıdır. Günümüzde Blattodea içinde alt takım olarak sınıflandırılır.)

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Insecta – Böcekler
Üst Takım: Dictyoptera
Takım: Isoptera Brullé, 1832

Yeni sistematikte: Blattodea: Infraorder Isoptera

Morfolojik Özellikler:

KastGörünümFonksiyonİşçiler (steril)Yumuşak vücutlu, renksiz, körYuvalama, beslenme, bakımAskerler (steril)Büyük başlı, çene veya kimyasal savunmalıKoloni korumasıKraliçe ve kral (üreme)Kanatlı/kanatsız, pigmentliKoloni kurma ve üremeAlatlar (kanatlı bireyler)Simetrik 2 çift uzun kanatSürüler hâlinde uçup yeni koloni kurarlar

Latince Adın Anlamı:

Isoptera:
Iso- = eşit
-ptera = kanat
→ “Eşit kanatlılar”; çünkü çift kanatları birbirine benzerdir ve dinlenme hâlinde katlanmazlar (aletli bireylerde).

Sosyal Davranış ve Kast Sistemi:

ÖzellikAçıklamaÖmürKraliçeler 20–25 yıl yaşayabilirİş bölümüLarva bakımı, yapı yapımı, savunma, yem taşımaKimyasal iletişimFeromonlarla iletişim; sosyal düzenin temeliSimbiyozBağırsaklarında selülozu sindiren protozoa ve bakteriler bulunurKoloni büyüklüğüBirkaç bin ila birkaç milyon bireyli olabilir

Aileler:

AileÖzellikRhinotermitidaeYapı zararı yüksek; dünya çapında yaygınKalotermitidaeKuru odunla beslenir, yayılımı sınırlıTermitidaeEn geniş ve yaygın familya; bazı türler dış ortamda yaşarNasutitermitinaeAskerleri kimyasal sıvı püskürtür

Ekolojik Rolü:

RolAçıklamaSelüloz ayrıştırıcısıÖlü odun, yaprak, kağıt gibi materyalleri sindirerek besin döngüsüne katkıToprak yapıcıGaleri sistemleri ile toprak havalanmasını artırırBiyojeokimyasal döngüKarbon ve azot çevriminde önemli rol oynarBesin kaynağıBazı kuşlar, karıncalar, insanlar (Afrika, Asya) tarafından tüketilir

İnsana Zararlılık Durumu:

RiskAçıklamaYapı zararıÖzellikle Coptotermes ve Reticulitermes türleri ahşap yapılara zarar verirSessiz ilerlemeKoloni dıştan görünmez; hasar fark edilene dek büyüyebilirEkonomik zararHer yıl milyarlarca dolarlık küresel kayba neden olurlarBiyolojik risk yokZehirli değiller, sokmazlar, hastalık taşımazlar

İlk Yardım ve Müdahale:

Yapı koruması:
Periyodik yapı kontrolü
Kimyasal bariyerler (bor tabanlı ürünler, termitik pestisitler)
Fiziksel önlemler (metal ağlar, beton izolasyon)
Koloni tespiti:
Profesyonel termit izleyici sistemler
Alat sürüleri (kanatlı bireyler) görünürse alarm

İlginç Bilgiler:

Termitler sosyal yapıları nedeniyle karıncalar ve arılarla eşdeğer sosyal böcekler olarak kabul edilir.
Kalotermes flavicollis, Türkiye'de görülen kuru odunla beslenen en yaygın termit türüdür.
Bazı türler mantar bahçesi kurar (özellikle Afrika termitleri).
Termit yuvaları 4–6 metre yüksekliğe ulaşabilir (özellikle Macrotermes türlerinde).
İşçi termitler, kraliçeyi sürekli besleyerek koloni bütünlüğünü sağlar.

Türkiye’de Yaygın Türler:

TürAileYayılımKalotermes flavicollisKalotermitidaeAkdeniz kıyıları, Ege BölgesiReticulitermes lucifugusRhinotermitidaeNemli ve gölgeli bölgelerdeAnacanthotermes ubachiTermitidaeGüneydoğu Anadolu – yarı çöl habitatı