Scarabaeidae

Bok böcekleri, kütle bakımından dünyanın en büyük böceklerini içerir. Bok böcekleri eski Mısır'da dirilişin sembolü olarak saygı görüyordu. Bok böcekleri, yaşadıkları habitatlarda önemli roller üstlenirler.

Scarabaeidae familyası bok böcekleri, Haziran böcekleri, gergedan böcekleri, bok böcekleri ve çiçek bok böcekleri olarak adlandırılır.

Bok Böcekleri Nedir?

Çoğu bok böceği, kahverengi veya siyah renkli, sağlam, dışbükey yapıda böceklerdir. Rengi, boyutu veya şekli ne olursa olsun, bok böcekleri ortak bir ortak özelliği paylaşır: Sıkıca kapatılabilen lamellat antenlere sahiptirler. Her bir antenin son 3 ila 7 segmenten oluşur, bir yelpaze gibi genişletilebilen veya bir paket halinde katlanabilen plakalar oluşturur.

Kurtçuk adı verilen bok böceği larvaları c şeklindedir ve genellikle toprakta yaşar ve köklerle beslenir. Kurtçukların ayırt edici bir kafa kapsülü vardır ve göğüs kafesindeki bacakları kolayca ayırt edilebilir özelliktir. Larvalar, bok böceğinin türüne bağlı olarak bitki kökleri, leş veya dışkı ile beslenir.

Bok böcekleri ne yer?

Çoğu bok böceği, dışkı, mantar veya leş gibi çürüyen bir maddelerle beslenir. Bu, hayvan krallığının temizlik ekibi veya çöpçüleri gibi oldukları için çevrelerinde onları değerli kılar.

Diğer bok böcekleri bir çok bitkiyi ziyaret eder, polen veya bitki özüyle beslenir. Örneğin çiçek Scarabaeid böcekleri önemli tozlayıcılardır.

Bok Böceklerinin Yaşam Döngüsü

Tüm böcekler gibi, bok böcekleri de dört gelişim aşamasıyla tam bir başkalaşım geçirir: yumurta, larva, pupa ve yetişkin.

Bok böcekleri genellikle yumurtalarını toprağa, gübreye veya leş dahil diğer çürüyen maddelere bırakırlar. Birçok türde, larvalar bitki kökleriyle beslenir, ancak bazıları doğrudan dışkı veya leşle beslenir.

Soğuk kış iklimi olan bölgelerde, kurtçuklar genellikle donma sıcaklıklarında hayatta kalmak için toprağın daha derinlerine inerler. Daha sonra yazın başlarında yetişkin olarak ortaya çıkarlar.

Özel yetenek ve Savunmalar

Gergedan böceği gibi bazı erkek Scarabaeid böcekleri, başlarında veya pronotumda (baş-vücut birleşimini kaplayan sert sırt plakası) "boynuz" taşır. Boynuzlar, diğer erkeklerle yiyecek veya dişiler için mücadele etmek için kullanılır.

Scarabaeid böcekleri, gübre yığınlarının altındaki yuva kazar, ardından gübreyi, yumurtalarını bırakacakları kapsüllere dönüştürür. Dişi, gübre topunu küf veya mantardan uzak tutarak, gelişmekte olan layvaya bakar.

Haziran böceği geceleri beslenir ve ışığa karşı duyarlıdır ve ışığa doğru gelebilirler, bu yüzden yazın başlarında genellikle sıcak akşamlarda görülürler. Dişi 200'e kadar küçük inci benzeri yumurta bırakabilir ve larvalar yetişkin olarak ortaya çıkmadan önce üç yıl boyunca bitki kökleriyle kalıp beslenebilir.

Bok böcekleri, onları yiyen tavuklar ve diğer kümes hayvanları için zehirlidir.

Dağılım

Dünyadaki karasal habitatlarda yaklaşık 20.000 bok böceği türü yaşamaktadır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
Sınıf: Insecta – Böcekler
Takım: Coleoptera – Sert kanatlılar
Alt takım: Polyphaga
Üst familya: Scarabaeoidea
Familya: Scarabaeidae

Morfolojik Özellikler

Büyüklükleri 5 mm’den 80 mm’ye kadar değişebilir.
Vücut genellikle oval ve kubbemsi şekillidir; bazı türler çok iridir (örnek: Dynastes).
Elytra (ön kanatlar) sert, pürüzlü ya da parlak desenli olabilir.
Erkek bireylerde baş veya pronotumda boynuz benzeri yapılar görülebilir.
Antenleri topuz uçlu ve yaprak şeklinde açılabilen segmentlerle sonlanır (lamellat anten).
Renkleri siyah, kahverengi, metalik yeşil, altın sarısı gibi geniş bir yelpazededir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

Toprak, orman zeminleri, çayırlar, gübre yığınları, çürük meyve alanları gibi organik maddece zengin ortamlarda yaşarlar.
Larvaları genellikle “C” şeklindedir ve toprak içinde yaşar.
Ergin bireyler gübre, çürüyen bitki materyali, nektar veya meyve suyu ile beslenebilir.
Bazı türler çiçeklerde polinatör olarak işlev görür.
Gübre böcekleri, hayvan dışkılarını toprağa taşıyarak doğaya önemli katkı sağlar.

Türkiye’deki Varlığı

Türkiye’de Scarabaeidae familyasına ait 400’den fazla tür kayıtlıdır.
Scarabaeus, Onthophagus, Copris, Anomala, Oxythyrea, Cetonia, Amphimallon, Melolontha gibi cinsler yaygındır.
Doğu Anadolu, Trakya ve Ege Bölgesi yüksek tür çeşitliliğine sahiptir.
Gübreyle beslenen türlerin ekosistem hizmeti çok önemlidir.

İnsana Zararlılık Durumu

Çoğu tür zararsızdır.
Ancak bazı türlerin larvaları tarım ürünlerinin kökleriyle beslendiği için zarar verebilir (örnek: Melolontha melolontha – Mayıs Böceği).
Uçan büyük bireyler ışığa gelir, ama insanla doğrudan teması nadirdir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

Isırmazlar, sokmazlar.
Tıbbi müdahale gerektirecek bir etkileri bulunmaz.

Halkın Merak Edebileceği Bilgiler

Dışkı toplayan gübre böcekleri (örneğin Scarabaeus sacer) antik Mısır’da kutsal sayılmıştır.
Bazı türler çiçeklerin ortasında nektar emerken sıkça görülür (örnek: Oxythyrea funesta).
Mayıs ve Haziran aylarında çıkan irice kahverengi böcekler genellikle bu familyadandır (Amphimallon türleri).
Larvaları toprağın 10–40 cm altında birkaç yıl yaşayabilir.
Toprağı havalandırarak tarım alanlarının sağlığını artırırlar.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi