Gobius paganellus
Gobius paganellus, yaygın adıyla Kaya Keleri (Rock Goby), Atlantik, Akdeniz ve Karadeniz'in kayalık kıyı şeritlerinde yaşayan, güçlü ve uyumlu bir bentik balıktır. Bilim dünyasında 1758'den beri bilinmektedir.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaÂlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Gobiidae (Keler Balıkları)Cins (Genus)GobiusTür (Species)G. paganellus (Linnaeus, 1758)
Genel Özellikler ve Ekoloji
- Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Orta büyüklükte bir kelerdir; maksimum uzunluğu 13 cm TL (Toplam Uzunluk) civarındadır.
- Ömür: Keler balıkları arasında nispeten uzun ömürlüdür; rapor edilen maksimum yaşı 10 yıldır, bu da onu küçük balıklar arasında dayanıklı bir tür yapar.
- Morfoloji ve Renklenme: Vücudu kısa ve stokludur (tıknaz). Zemin rengi açık bejden koyu kahverengiye kadar son derece değişkendir; bu, bulunduğu kayaların rengine uyum sağlamasına yardımcı olur. En belirgin özelliği, ilk sırt yüzgecinin üst kenarında bulunan turuncu veya sarı marjinal banttır. Vücudunda koyu bantlar ve ince beyaz eyer şekilli lekeler bulunabilir.
- Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik (Batı İskoçya'dan Senegal'e), Akdeniz ve Karadeniz'de yaygındır. Ayrıca, Süveyş Kanalı üzerinden Kızıldeniz'e göç eden (Lessepsiyen göçmen) bir tür olarak da kaydedilmiştir.
- Yaşam Alanı (Gelgit Kuşağı Uzmanı): Esas olarak denizel olsa da, acı suya ve hatta tatlı suya girebilir (amfidrom). Yetişkinler, bol yosunlu örtüye sahip kayalık kıyılarda, gelgit havuzlarında ve taşların altında yaşar. Genellikle 0 metreden 15 metreye kadar olan sığ sularda bulunur.
- Beslenme: Makro-bentos (sert zemindeki büyük omurgasızlar) ile beslenir. Diyeti çoğunlukla büyük karidesler (amfipodlar), izopodlar, küçük yengeçler ve poliket kurtçuklarından oluşur.
İlginç Davranış ve Biyolojik Gerçekler
- Su Dışında Hayatta Kalma Sanatı: Kaya Keleri, gelgit havuzlarında yaşamaya mükemmel bir şekilde adapte olmuştur. Sular çekildiğinde havuzlarda mahsur kalabilirler. Bazı bilimsel gözlemlerde, havanın nemli olması koşuluyla, birkaç saate kadar kayaların ve yosunların altında kalarak sudan bağımsız olarak nefes alabildikleri ve hayatta kalabildikleri görülmüştür. Bu, intertidal yaşamın getirdiği strese karşı eşsiz bir adaptasyondur.
- Siyah Şövalye (Üreme Rengi): Üreme döneminde, erkekler inanılmaz bir dönüşüm geçirir. Vücutlarının rengi tamamen simsiyah hale gelebilir, sadece ilk sırt yüzgeçlerinin marjinal bandı parlak rengini korur. Bu dramatik renk değişimi, dişileri cezbetmek ve rakiplere meydan okumak için kullanılan güçlü bir çiftleşme sinyalidir.
- Büyük Baba Koruması: Diğer kelerler gibi, Kaya Keleri de ovipar (yumurtlayan) bir türdür. Dişi yumurtaları taşların, boş midye kabuklarının veya yosunların alt yüzeyine bırakır. Erkek, yuvayı şiddetle korur ve yumurtalar çatlayana kadar onları havalandırarak (sirkülasyon sağlayarak) bekler. Bir erkek, birden fazla dişinin yumurtasını aynı yuvada koruyarak tekrar tekrar yumurtlama yapabilir (repeat spawner).
Korunma Durumu
- Tehdit Durumu: Geniş dağılımı, yüksek adaptasyon yeteneği ve hızlı üreme döngüsü nedeniyle, IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
- Hassasiyet: Ticari olarak küçük bir öneme sahip olsa da, özellikle popüler akvaryumlarda sergilenmek üzere toplanabilir. Ana tehditleri, kıyısal habitatların kirlenmesi ve yapılaşma nedeniyle tahrip olmasıdır.
Kaynak: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi (Ichthyoloji, FishBase ve gelgit kuşağı ekolojisi araştırmalarından derlenmiştir)
