Aphia minuta
Aphia minuta, Akdeniz ve Atlantik Okyanusu'nda yaygın olarak bulunan, neotenik (larva özelliklerini yetişkinlikte koruyan) yapısı nedeniyle vücudu camsı ve şeffaf görünen küçük bir balıktır. Ticari olarak avlanan nadir keler türlerinden biridir.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaÂlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Gobiidae (Keler Balıkları)Cins (Genus)AphiaCinsin bilinen tek üyesidir.Tür (Species)A. minuta (Risso, 1810)
Genel Özellikler ve Ekoloji
- Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Küçük bir balıktır. Akdeniz'de genellikle 60 mm'den küçüktür, ancak maksimum toplam uzunluğu (TL) 7.9 cm'ye kadar ulaşabilir.
- Görünüm ve Pullar: Vücudu, neotenik (larval özelliklerin yetişkinlikte de sürmesi) yapısının bir sonucu olarak saydam ve camsıdır. Crystallogobius linearis'e benzer şekilde pulsuzdur. Vücudunda ve başın üstünde az sayıda kırmızımsı veya kahverengi kromatofor (pigment hücresi) bulunur, bu da ona hafif kırmızımsı bir ton verebilir.
- Cinsel Dimorfizm: Erkekler genellikle dişilerden biraz daha büyük boyuta ulaşır ve daha uzun sırt ve anal yüzgeçlere sahiptir.
- Omur Sayısı: 26−28 omura sahiptir.
- Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Kuzeydoğu Atlantik Okyanusu (Norveç'ten Fas'a kadar), Akdeniz, Karadeniz ve Azak Denizi dahil olmak üzere geniş bir coğrafi yayılıma sahiptir. Kuzey Afrika kıyılarında yaygın değildir.
- Yaşam Alanı (Pelajik-Neritik): Gobiidae ailesindeki az sayıdaki pelajik (su kolonunda serbest yüzen) türden biridir.
- Derinlik: Yüzeyden başlar ve 97 metreye kadar olan derinliklerde bulunabilir, ancak genellikle 5 ila 80 metre arasındaki kıyı ve haliç sularında, kumlu, çamurlu diplerin ve deniz çayırı yataklarının üzerinde yüzer.
- Beslenme: Planktivor (planktonla beslenen) bir türdür. Diyeti tamamen pelajik omurgasızlardan oluşur, özellikle kopepodlar (Acartia clausi gibi), siriped (barnacle) larvaları ve misidler (Mysis) ana besin kaynaklarıdır. Gece beslenme davranışı gösterir.
Davranış ve Biyolojik Gerçekler
- Kısa Ömür ve Üreme Stratejisi:
- Ömür: Ömrü oldukça kısadır; maksimum 1 yıl yaşar (çoğu birey 2 ila 9 ay arasında yaşar).
- Üreme: Erken olgunlaşır (dişiler 4 ayda, erkekler 3 ayda cinsel olgunluğa ulaşabilir). Eskiden tek seferlik (semelparite) üreme yaptığı düşünülse de, son çalışmalar bu türün kısa kesik tekrarlı üreme (abbreviate iteroparity) stratejisi benimsediğini ve üreme mevsiminde birden fazla kez yumurtladığını göstermektedir.
- Yumurtlama: Yumurtlama dönemi coğrafi konuma göre değişir (Adriyatik Denizi'nde Nisan-Eylül, Batı Akdeniz'de Aralık-Nisan). Yumurtalar demersaldir ve genellikle boş deniz kabuklarının içine veya derin su çamurlarına bırakılır.
- Göç: Mevsimsel olarak göç eden (okyanodromöz) bir türdür. Akdeniz'de üreme dönemi dışında (yaz ve sonbahar) okullar halinde daha derin sulara (40−90 m) göç edebilir.
- Ticari Önem: Küçük boyutu ve kısa ömrüne rağmen, özellikle Akdeniz'in bazı bölgelerinde (İspanya, İtalya) zanaatkar balıkçılar tarafından ticari olarak avlanan önemli bir türdür. Genellikle ince ağlar (beach-seines) veya ışıkla avlanma yöntemleriyle toplanır ve taze olarak tüketilir.
Korunma Durumu
- Tehdit Durumu: Geniş coğrafi dağılımı ve büyük popülasyonları nedeniyle, IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
- Hassasiyet: Ticari balıkçılığa hedef olması, kısa ömrü nedeniyle popülasyonları üzerinde yerel baskı yaratabilir. Ancak hızlı üreme ve erken olgunlaşma özellikleri, avlanma baskısına karşı nispeten yüksek bir dirence sahip olmasını sağlar.
Kaynak: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi (Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve Aphia minuta türünün biyolojisi ve balıkçılığı üzerine yapılan araştırmalardan derlenmiştir)
