Araneidae

Araneidae – Gerçek Ağ Örümcekleri (Dairesel Ağ Örümcekleri)

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia
Şube: Arthropoda
Sınıf: Arachnida
Takım: Araneae
Alt takım: Araneomorphae
Familya: Araneidae Clerck, 1757

Genel Özellikler

Araneidae, yaklaşık 3000'den fazla tür ile örümcekler arasında en geniş ailelerden biridir. Bu familyanın üyeleri, bilinen en klasik örümcek görüntüsüne sahip olup, özellikle simetrik dairesel (orb) ağlarıyla tanınırlar. Ağ yapımında ustadırlar ve bu ağlar hem estetik hem de işlevsellik açısından dikkat çeker.

Vücutları genellikle iri karınlı, kısa prosomalı, renkli desenli ve bazı türlerde belirgin dikenimsi çıkıntılarla süslüdür (örneğin: Gasteracantha). Bacaklar güçlü, segmentli ve sıklıkla dikenlidir. Gözleri sekiz adettir ve genellikle iki sıra hâlinde dizilmiştir.

Türkiye’deki Varlığı

Türkiye'de Araneus, Argiope, Araniella, Aculepeira, Neoscona, Zygiella, Gasteracantha, Larinioides ve Mangora gibi çok sayıda cinse ait 50'den fazla tür kaydedilmiştir. Özellikle Argiope lobata, Araneus diadematus, Araniella cucurbitina ve Zygiella x-notata sık gözlenen türlerdir.

Bu familyanın üyeleri ormanlık alanlar, bahçeler, çalılıklar, tarlalar, bataklık kenarları ve şehir içi parklarda bolca bulunabilir.

Beslenme

Araneidae örümcekleri, ağlarına takılan sinek, kelebek, yusufçuk, yaprak biti gibi böcekleri yakalayarak beslenir. Av ağa çarptığında, merkezde ya da saklandıkları noktadan hızla çıkarak avı sarar ve felç ederler. Avın sindirimi dıştan enzimatik olarak başlatılır ve sıvı hâlde emilir.

Bazı türlerde ağın merkezinde “stabilimentum” adı verilen beyaz zikzak desenler bulunur (özellikle Argiope türlerinde). Bu yapı hem kamuflaj hem de kuşların ağı fark etmesini sağlamak gibi amaçlar taşır.

Üreme Bilgisi

Dişiler genellikle erkekten daha iridir. Çiftleşme sırasında erkek, titizlikle dişinin ağına yaklaşır; dişi agresifse, erkek risk altındadır. Dişi, yumurtalarını ipekle kaplı büyük kokonlar içinde bırakır; bu kokonlar ağa asılabilir, yere yapıştırılabilir veya yapraklara sarılabilir.

Yumurtadan çıkan yavrular kısa süre toplu yaşar, ardından dağılır. Üreme çoğunlukla ilkbahar sonu–yaz başında yoğunlaşır, bazı türler yılda birden fazla döl verebilir.

Zehir Yapısı ve İnsan İçin Tehlikesi

Araneidae familyası üyeleri, avlarını felç etmek için nörotoksik etkili zehir üretir. Ancak bu zehirler insan için ciddi risk taşımaz.

Bazı iri türlerin (Araneus, Argiope) ısırığı, sinek ısırığına benzer şekilde hafif ağrı, kaşıntı ya da lokal kızarıklığa neden olabilir. Ancak sistemik etki göstermez.

Ekolojik Rol

Tarımsal zararlılarla mücadelede doğal denge sağlayıcıdırlar.
Ekosistemlerde hem avcı hem de av rolündedirler.
Ağ yapıları toz, polen ve küçük parçacıkların tutulmasına da katkı sağlar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane: Araneidae türleri çok zehirlidir ve insanı öldürebilir.
Gerçek: Bu familya üyeleri insan için tehlikeli değildir. Zehirleri sadece küçük böcekleri etkiler.
Efsane: Tüm ağ yapan örümcekler aynı familyadandır.
Gerçek: Ağ yapan birçok farklı örümcek familyası vardır (Theridiidae, Tetragnathidae vb.); ancak Araneidae, klasik dairesel ağın ustasıdır.
Efsane: Dişiler daima çiftleşme sonrası erkeği yer.
Gerçek: Bu davranış bazı türlerde gözlense de Araneidae familyasında genelleştirilemez.
Efsane: Evdeki örümcek ağları hep Araneidae’ye aittir.
Gerçek: Ev içi ağlarda çoğunlukla Theridiidae (ör. Steatoda) veya Pholcidae üyeleri bulunur. Araneidae genellikle açık alanlarda yaşar.
Efsane: Ağdaki beyaz zikzaklar rastgele oluşur.
Gerçek: Bu yapılar ‘stabilimentum’ olarak bilinir ve işlevsel/kamuflaj amaçlıdır.