Araneus quadratus

Harika bir örümcek türü daha! Araneus quadratus, Araneidae familyasına (Küre Ağ Örümcekleri) ait, "Dört Noktalı Küre Ağ Örümceği" olarak bilinen, özellikle karın kısmındaki belirgin dört beyaz noktası ve renk varyasyonlarıyla dikkat çeken bir örümcek türüdür. "Quadratus" Latince'de "kare" veya "dört köşeli" anlamına gelir, bu da karnındaki dört belirgin lekeye atıfta bulunur. İngiltere'nin en ağır örümceklerinden biri olarak bilinir.

Araneus quadratus: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: En yaygın Türkçe adı **"Dört Noktalı Küre Ağ Örümceği"**dir.

Araneus quadratus, Araneidae familyasına ait orta ila büyük boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. Bu tür, literatürdeki kayıtlara göre Holarktik biyocoğrafik bölgesinde (yani dünyanın kuzey yarımküresinde, Avrupa, Asya'nın bir kısmı, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika'da) oldukça geniş ve yaygın bir yayılışa sahiptir. İlk olarak 1757 yılında İsveçli entomolog ve araknolog Carl Alexander Clerck tarafından tanımlanmıştır. Genellikle nemli çayırlarda, bataklıklarda, uzun otlaklarda, fundalıklarda ve orman kenarlarında ağ örer. Ağlarını genellikle yere yakın, zıplayan böcekleri (örn. küçük çekirgeler) yakalamak için kurar.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Araneus quadratus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
Familya (Family): Araneidae Simon, 1864 (Küre Ağ Örümcekleri)
Cins (Genus): Araneus Clerck, 1757
Tür (Species): Araneus quadratus Clerck, 1757

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Araneus quadratus, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Holarktik bölgede (Avrupa, Türkiye, Kafkaslar, Rusya (Avrupa'dan Uzak Doğu'ya), İran, Orta Asya, Çin, Japonya) oldukça geniş bir yayılıma sahiptir. St. Helena adasına da tanıtıldığı belirtilmiştir.

Türkiye'deki örümcek faunası kayıtlarında da sıkça yer alan ve yaygın görülen bir türdür. Türkiye'nin birçok farklı bölgesinde, özellikle nemli çayırlar, bataklıklar ve uzun otluk alanlar gibi habitatlarda yapılan faunistik çalışmalarda kaydedilmiştir. Mevcut konumunuz olan İstanbul'da da, uygun habitatlarda (örn. sulak alanlar, orman kenarları, parklar ve bahçelerdeki uzun otluk bölgeler) bulunma potansiyeli oldukça yüksektir ve sıkça görülebilir. Türkiye'ye özgü (endemik) değildir, geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.

Fiziksel Özellikler

Boyut: Orta ila büyük boyutlu bir örümcektir. İngiltere'deki en ağır örümcek olarak bilinir.
Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 10.5–20.5 mm civarındadır.
Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 7.0–11.0 mm civarındadır. Erkekler dişilere göre belirgin şekilde daha küçüktür.
Renk: Vücut rengi oldukça değişken olabilir; koyu kahverengiden parlak turuncuya, sarımsı-yeşilden kırmızımsı-kahverengiye kadar değişebilir. Arka plan rengi, örümceğin nem seviyesine tepki olarak değişebilir (nemliyse yeşilimsi, kuruyorsa kırmızımsı).
Karapaks (Prosoma): Genellikle açık sarımsı kahverengi olup, kenarları daha koyu olabilir.
Karın (Opisthosoma): Geniş ve şişkindir. En ayırt edici özelliği, sırt kısmında bulunan dört adet büyük, belirgin beyaz veya soluk renkli noktadır. Bu noktalar genellikle karın üzerinde bir kare oluşturur veya birbirine yakın konumlanır. Bu noktalardan sonra folyum desenini oluşturan dalgalı çizgiler örü memelerine doğru birleşir.
Bacaklar: Genellikle karın ile uyumlu renkte olup, üzerinde belirgin koyu halkalar bulunur.
Ayırt Edici Özellikler:Küre Ağı (Orb Web): Araneidae familyasının tipik özelliği olan büyük, dikey ve tekerlek şeklinde küre ağları örerler. Bu ağlar, Araneus diadematus'un aksine, genellikle yere daha yakın (1.5 metrenin altında) ve küçük zıplayan böcekleri yakalamak için kurulur.
Karındaki Dört Beyaz Nokta: Sırt kısmındaki belirgin dört beyaz nokta, onu diğer örümcek türlerinden kolayca ayırır.
Gizlenme Yeri (Retreat): Çoğunlukla ağlarının bir tarafında, ipekten yapılmış çadır benzeri bir sığınakta (retreat) gizlenirler. Bu, ağın merkezinde oturan Araneus diadematus'tan farklı bir davranıştır.
Canlı Renk Değişimi: Yetişkin dişiler, dinlendikleri yüzeye uyum sağlamak için renklerini aktif olarak değiştirebilirler. Bu, yaklaşık üç gün sürebilen bir süreçtir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: Araneus quadratus, karnındaki dört belirgin noktası ve renk değiştirme yeteneğiyle dikkat çekici bir türdür. Özellikle nemli çayırlık ve bataklık habitatlarında, yere yakın kurduğu ağlarla ekosistemde zıplayan böcek popülasyonlarının kontrolünde önemli bir rol oynar. Doğada gözlemlemesi keyifli bir örümcektir ve doğal dengenin önemli bir parçasıdır.

Yaşam Biçimi ve Habitat

Yuva Yapısı (Küre Ağı): Araneus quadratus, tipik olarak büyük, dikey ve tekerlek şeklinde küre ağları (orb web) örer. Bu ağlar genellikle zeminden çok yüksekte değildir ve uzun otlar, fundalıklar veya çalılıklar arasına kurulur. Ağ, zıplayan böcekleri (örneğin küçük çekirgeleri) yakalamak üzere tasarlanmıştır. Dişi, ağının yanında ipekten yapılmış konik veya hunili bir sığınakta (retreat) gizlenir ve ağın merkezine bir sinyal ipliği ile bağlıdır.
Habitat Tercihi: Bu türler çeşitli açık ve nemli ortamları tercih eder:
Nemli Çayırlar ve Otlaklar: Yüksek otların bulunduğu nemli, ıslak çayırlar.
Bataklıklar ve Fundalıklar: Özellikle bozulmamış, gür otların, fundalıkların ve dikenli çalılıkların olduğu alanlar.
Orman Kenarları ve Açıklıkları: Nemli ve bitki örtüsünün yoğun olduğu yerler.
Bahçeler: Uygun bitki örtüsüne sahip bahçelerde de bulunabilirler.
Yaşam Tarzı: Ağlarına takılan uçan ve zıplayan böcekler (sinekler, güveler, küçük çekirgeler, diğer böcekler) ile beslenen avcılardır. Yetişkin bireyler genellikle yaz sonundan sonbahar sonuna kadar (Haziran-Ekim arası) aktif olarak görülürler. Eşleşme yaz sonunda veya erken sonbaharda gerçekleşir.

Beslenme ve Üreme

Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, ağlarına takılan çeşitli uçan ve zıplayan böceklerdir.
Üreme: Çiftleşme genellikle yaz sonunda veya erken sonbaharda gerçekleşir. Dişiler, yumurtalarını ipek bir kese içinde bırakır. Yumurta keseleri genellikle korunaklı bir yere gizlenir ve yavrular bir sonraki ilkbaharda yumurtadan çıkar.

Zehir ve Tıbbi Önem

Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Araneus quadratus da zehirlidir. Avlarını felç etmek ve sindirmek için zehir kullanırlar.
İnsanlar İçin Tehlikesi: Araneus quadratus'un insanlara karşı tehlikesi çok düşüktür ve genellikle zararsız kabul edilir. Zehirleri insanlar üzerinde ciddi etkilere yol açtığına dair herhangi bir bilimsel rapor bulunmamaktadır. Genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve sadece sıkıştırıldıklarında, ezildiklerinde veya ciddi şekilde tahrik edildiklerinde ısırırlar. Isırıklar oldukça nadirdir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Dört Noktalı Küre Ağ Örümceği", büyüklüğüne ve etkileyici görünümüne rağmen insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri insanlar üzerinde klinik olarak önemli reaksiyonlara neden olmaz. Isırıkları, arı sokmasına benzer, lokalize ağrı, kızarıklık ve şişlikle sınırlıdır. Bu örümcekler, ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal dengesini sağlama açısından çok faydalıdır.
Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Olası bir ısırık durumunda görülebilecek semptomlar şunları içerebilir:
Isırık bölgesinde hafif ağrı, kızarıklık ve şişlik.
Kaşıntı veya rahatsızlık hissi.
Bu semptomlar genellikle birkaç saat veya birkaç gün içinde kendiliğinden geçer ve çoğu zaman tıbbi müdahale gerektirmez.
Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulayın.
Ağrı Kesici: Ağrı ve rahatsızlık için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
Tıbbi Yardım: Semptomlar şiddetlenirse (örn. aşırı şişlik, yayılan kızarıklık, şiddetli ağrı), alerjik bir reaksiyon belirtileri (nefes darlığı, kurdeşen, yüz veya boğazda şişlik) ortaya çıkarsa veya ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri varsa bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır. Ancak bu durumlar, bu tür örümcekler için oldukça nadirdir.

Türkiye'deki Araneus quadratus Kayıtları

Araneus quadratus, Türkiye örümcek faunası içinde çok yaygın olarak kaydedilmiş bir türdür. Holarktik bölgedeki yayılışı nedeniyle Türkiye'nin birçok farklı bölgesinde, özellikle nemli çayırlar, bataklıklar, uzun otluk alanlar ve uygun bitki örtüsüne sahip park ve bahçelerde kolaylıkla bulunabilir. İstanbul'da da, sulak ve nemli alanlarda, parklarda ve uzun otluk bahçelerde karşılaşılması mümkündür.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
araneae - Araneus quadratus - Spiders of Europe: Avrupa örümcek faunası içindeki yeri, morfolojik detayları, boyutları ve habitat bilgileri.
Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/972/Araneus_quadratus (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2160136 (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
NatureSpot - Four-spotted Orb Weaver (Araneus quadratus): Tür hakkında genel bilgiler, habitat, yaşam döngüsü ve fotoğraflar.
Kaynağa Erişim: https://www.naturespot.org/species/four-spotted-orb-weaver (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
Picture Insect - Four-spot orb-weaver (Araneus quadratus): Türün özellikleri, habitat, beslenme ve insan etkileşimi hakkında bilgiler.
Kaynağa Erişim: https://pictureinsect.com/wiki/Araneus_quadratus.html (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
British Arachnological Society - Araneus quadratus: İngiltere'deki örümcekler hakkında detaylı bilgi, habitat ve ekoloji.
Kaynağa Erişim: https://britishspiders.org.uk/araneus-quadratus (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
Türkiye'deki örümcek faunası üzerine yapılan akademik yayınlar: Özellikle Araneidae familyası üzerine yapılan faunistik ve sistematik çalışmalar ile Türkiye'nin örümceklerini konu alan araştırmalar, Araneus quadratus'un Türkiye'deki varlığına ve habitatlarına dair bilgi sağlamıştır.
Örn: Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a) The checklist of the spiders of Turkey. Version 2024. http://www.spidersofturkey.info. (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
Clerck, C. (1757). Svenska Spindlar, uti sina hufvud-slägter indelte samt under några och sextio särskildte arter beskrefne och med illuminerade figurer uplyste. Stockholm, 154 pp. (Bu kaynakta A. quadratus'un orijinal tanımı yer almaktadır).
Fotoğraf:Didier Descouens