Gobius cobitis
Gobius cobitis, tüm dağılım alanında (özellikle Britanya Adaları'nda) bulunan keler türlerinin en büyüğü olması nedeniyle "Dev Keler" veya "Büyük Keler" adını almıştır. Bu tür, özellikle gelgit havuzlarının (tidal pools) üst kısımlarında yaşama adaptasyonuyla dikkat çeken, sağlam yapılı ve uzun ömürlü bir bentik balıktır.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaÂlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Gobiidae (Keler Balıkları)Cins (Genus)GobiusTür (Species)G. cobitis (Pallas, 1814)
Genel Özellikler ve Ekoloji
- Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Kelerler içinde en büyüklerdendir; maksimum uzunluğu 27 cm TL (Toplam Uzunluk) civarındadır, ancak ortalama boyu daha küçüktür.
- Ömür: Oldukça uzun ömürlüdür; rapor edilen maksimum yaşı 10 yıldır.
- Morfoloji ve Renklenme: Vücudu derindir ve kısa bir kuyruk sapına sahiptir. Rengi griden zeytin yeşili kahverengiye kadar değişir ve üzerinde 'tuz ve biber' görünümünde ince beneklenme bulunur. Yanal orta çizgi boyunca ve altında koyu, belirsiz lekelenmeler yer alır.
- Ayırt Edici Özellik: Nispeten küçük ve birbirinden ayrık gözlere sahiptir. Başının üstündeki pullar göz hizasına kadar uzanmaz. Pelvik yüzgeç diskinin ön kenarındaki loblar belirgindir.
- Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik Okyanusu (Britanya Adaları'nın güneybatı kıyıları en kuzey sınırını oluşturur) ve Akdeniz ile Karadeniz'de yaygın olarak bulunur.
- Yaşam Alanı (Gelgit Kuşağı Uzmanı): Esas olarak intertidal zonlarda (gelgit kuşağı), özellikle suyun genellikle acı olduğu büyük kaya havuzlarının üst kısımlarında yaşar. Habitatları genellikle büyük bir sığınak görevi gören bir kayanın veya yarığın olduğu, çakıl veya kumdan yoksun havuzlardır. Tatlı suyun kıyıdan aktığı bölgelerde bulunabilir.
- Derinlik: 1 metreden 35 metreye kadar olan sığ sularda demersal (dipte yaşayan) yaşam sürer.
- Beslenme: Omnivor bir beslenme alışkanlığına sahiptir. Diyeti, yeşil algler (Ulva spp.), kabuklular (amfipodlar, yengeçler), poliket kurtları ve hatta karadaki böceklerden oluşur. Büyük bireyler daha çok makrofauna (iri avlar) tüketme eğilimindedir.
Davranış ve Biyolojik Gerçekler
- Güneşlenme (Basking): G. cobitis, sığ havuzlarda kayaların üzerinde güneşlenirken veya doğrudan güneşe maruz kalan yerlerde dinlenirken sıkça gözlemlenir. Bu davranış, üst kıyı habitatındaki yaşamın getirdiği yüksek sıcaklık ve tuzluluk değişimlerine karşı geliştirdiği toleransı gösterir.
- Tuzluluk ve Sıcaklık Toleransı: Yaşadığı üst kıyı havuzları, gelgit döngüsü boyunca aşırı sıcaklık, ışık seviyesi ve tuzluluk değişimleri yaşar. Bu tür, bu çevresel stres faktörlerine karşı yüksek bir dirence sahiptir ve bazen acı suya ve hatta tatlı su girişlerine yakın alanlara girdiği bilinmektedir.
- Çoklu Yumurtlama ve Ebeveyn Bakımı:
- Üreme Mevsimi: Kuzey bölgelerde ilkbahar ve erken yaz, Akdeniz ve Karadeniz'de Mart'tan Temmuz'a kadar uzayabilir.
- Yavrular: Dişiler genellikle her üreme mevsiminde iki kez yumurtlar ve 2.000 ile 12.000 arasında değişen sayıda yumurta bırakır.
- Yuva Koruması: Yumurtalar büyük kayaların alt yüzeyine yapıştırılır. Erkek, yuvayı koruma ve havalandırma görevini üstlenir ve genellikle birden fazla dişinin yumurtasını aynı yuvada koruyabilir. Yumurtadan çıkış, su sıcaklığına bağlı olarak 15 ila 24 gün sürer.
Korunma Durumu
- Tehdit Durumu: Geniş coğrafi yayılışı ve büyük popülasyonları nedeniyle, IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
- Hassasiyet: Tercih ettiği sığ kıyı habitatı nedeniyle insan müdahalesine karşı potansiyel olarak savunmasızdır. Kıyıların ticari kullanımı, rekreasyonel baskı ve kirlilik, özellikle lokalize popülasyonlar için (örneğin Birleşik Krallık'ın kuzey sınırlarında) düşüşlere neden olabilir. Ancak güçlü direncine ve hızlı toparlanma yeteneğine sahiptir.
Kaynak: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi (Ichthyoloji, FishBase, MarLIN, IUCN verileri ve gelgit kuşağı ekolojisi araştırmalarından derlenmiştir)
