Zygentoma
Gümüşçünler, günümüzde varlığını sürdüren beş familya içerisinde, yaklaşık 400 türe sahip primitif kanatsız böceklerdir. Gelişimleri ametaboldur, deri değişimi ömür boyu devam eder. Vücutları orta büyüklükte (5-30 mm), dorsoventral olarak yassılaşmıştır ve genellikle gümüşi pullar içerir. Baş, aşağı yönelmiş (hi- pognat) ya da hafifçe öne doğru yönelmiş (prognat) şekildedir; bileşik gözler bulunmaz ya da birbirinden ayrık ommatidyumlara indirgenmiştir, bir ila üç osellus bulunabilir, antenler çok segmentlidir. Ağız parçaları çiğneyici yapıdadır, çift eklemli (dikondilar) mandibulları ve beş segmentli maksiller palpusları vardır. Göğüs, farklı boyutlarda kaynaşmamış segmentlerden oluşmuş, pleura gelişmemiştir; bacaklar geniş bir koksaya ve iki ila beş segmentli tarsusa sahiptir.
Abdomen 11 segmentlidir ve göğüs bölgesinin ardından koni şeklinde uzanmaktadır. Abdomenin 2-9. segmentleri veya en azından 7-9. segmentleri ventral kas içeren stilus taşırlar; ergin bireyler, 2-7. segmentlerinde bulunan stilusların ortasında bir çift dışarı uzatılabilen veziküle sahiptir, fakat bunlar genellikle indirgenmiş veya körelmiştir. Dişilerde 8. ve 9. segmentlerin gonopofizleri ovipozitöre dönüşmüştür. 11. segmentin tergumunda mediodorsal olarak yerleşmiş uzun, çok segmentli appendiks dorsalis, iki parçadan oluşan serkusların arasında ve genital açıklığın dorsalinde uzanan epiprokt uzantısını oluşturur.
Çift halde bulunan çok segmentli serkusların uzunluğu, neredeyse bu filamentle aynıdır. Döllenme, dişilerin zeminden aldığı şişe şeklindeki spermatoforlar sayesinde, dolaylı yoldan olur. Birçok gümüşçün, ağaç kabukları ya da çöplerin altında, bazılan mağaralarda ya da toprağın içinde yaşar; fakat bazı türler düşük nem ve kurak alanlardaki yüksek sıcaklıklara tolerans gösterebilir.
Bazı türler memeli yuvalarında bir kaç tür karınca ve termit yuvalarında kommensal olarak yaşar, bazı türler de insanların evlerinde yaşayan tanıdık sinantropik böceklerdir. Bunlardan birkaçı: L. saccharina, Ctenolepisma icaud ve Lepismodes inquillinus (Thermobia domestica), kendi ilaz enzimlerini kullanarak käğıt, pamuk ve bitki artıkları gibi materyalleri yiyerek sindirebilirler.
Zygentoma ve Archeognatha takimları, oldukça çeşitlenmiş olan primitif kanatsız böceklerin yaşayan kalıntılarıdır. Her iki takımdaki böcekler, görünüş bakımından benzer, fakat pleurai yapılarının farklı olması ve gümüşçünlerin, taşgüzellerindeki tek eklemli mandibulanın aksine iki eklemli mandibulaya (kanatlı böceklerdeki gibi; Pterygota) sahip olmasıyla ayılırlar.
Kaynak: Böcekler Entomolojinin Ana Hatları sayfa 464,465
