Vipera wagneri

Vipera wagneri Nilson & Andrén, 1984

Yaygın Adı: Wagner Engereği

Tür Adı Anlamı: wagneri, doğabilimci Moritz Wagner’in onuruna verilmiştir.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt Takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Viperidae – Engerekgiller

Cins: Vipera

Tür: Vipera wagneri

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: 50–90 cm

Renk: Açık gri, açık kahverengi veya bej zemin üzerinde koyu zikzak desen

Baş: Geniş, belirgin üçgen şekilli

Karın: Gri-siyah arası, benekli

Ayırt Edici Özellik: Kısa ve kalın vücutlu, özellikle baş şekli ve dorsal desenleri ile ayırt edilir.

Yayılım ve Habitat

Habitat: Taşlık dağ etekleri, çalılık yamaçlar, subalpin çayırlar

Rakım: 1500 – 2500 m

Türkiye’de Dağılım:

– Doğu Anadolu (özellikle Iğdır, Ağrı, Erzurum çevresi)

– İran sınırına yakın bölgeler

– Sınırlı ve izole popülasyonlara sahiptir

Davranış ve Ekoloji

• Aktiflik: Gündüz ve serin akşam saatlerinde aktif
• Kış Uykusu: Genellikle Ekim–Mart arası
• Tehlike Anında: Tıslama, s-pozisyonu ve hızlı saldırı

Beslenme

Diyet: Küçük memeliler, kuş yavruları, kertenkeleler

Avlanma: Pusu kurarak, ani atılım

Ekolojik Rol: Kemirgen popülasyonlarını düzenlemede önemli

Üreme Bilgisi

Çiftleşme: Mayıs–Haziran

Doğum: Ağustos–Eylül

Yavru sayısı: 3–10 canlı yavru

Üreme tipi: Ovovivipar (canlı doğurur)

Zehirlenme ve Tedavi (Vipera wagneri)

Zehir Özellikleri

• Zehir tipi: Hemotoksik + sitotoksik
• Toksisite düzeyi: Orta seviye, ama ciddi sistemik etki yapabilir
• Etkileri: Damar geçirgenliği artışı, ödem, doku nekrozu, nadiren koagülasyon bozuklukları

Zehirlenme Semptomları

0–2 Saat:

• Ani ve şiddetli ağrı
• Şişlik ve morarma
• Bulantı, baş dönmesi, halsizlik

2–6 Saat:

• Genişleyen ödem
• Lokal sıcaklık artışı
• Hafif hipotansiyon
• Kanama eğilimi (diş eti, idrarda kan vs.)

6–24 Saat:

• Derin doku hasarı (nekroz gelişimi)
• Nadir olarak yaygın koagülasyon bozuklukları
• Septik tablo gelişimi riski

Sahada İlk Yardım

UygulanmalıUygulanmamalıSakin kalınmalıTurnikeEtkilenen uzuv sabitlenmeliYara kesilmemeliTakılar çıkarılmalıEmme/çekme girişimiHızlı tıbbi yardım sağlanmalıAlkol, buz, sıcak su kullanılmamalı

Hastane Protokolü

1. Acil Servis Giriş:

• Vital bulgular
• Kan sayımı, PT/aPTT, INR, fibrinojen
• Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri

2. Destek Tedavi:

• Ağrı kontrolü (parasetamol, opioid)
• IV sıvı ve elektrolit takviyesi
• Antibiyotik (lokal enfeksiyon riski varsa)
• Tetanus aşısı

3. Antivenom Uygulaması:

• Endikasyonlar:
• Yaygın ödem
• Sistemik semptomlar
• Koagülasyon bozuklukları
• Dozaj:
• 1–3 flakon IV infüzyon
• Alerji riski göz önünde bulundurularak adrenalin ve antihistaminikler hazır bulundurulmalı

4. Takip:

• 48 saate kadar hastanede gözlem
• Nekrotik doku gelişimi varsa cerrahi görüş
• Taburculuk sonrası pansuman ve hematolojik takip

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Wagner engereği sadece İran’da bulunur”
2. Gerçek: Türkiye'nin doğusunda da doğrulanmış popülasyonları vardır.
3. “Engerekler yavruyken zehirsizdir”
4. Gerçek: Yavru bireyler doğuştan zehirli olup daha hızlı enjekte edebilirler.
5. “Bu yılanı görmek uğursuzluk getirir”
6. Gerçek: Tamamen batıl bir inançtır, biyolojik gerçekliği yoktur.
7. “Yılanın derisi kurutulursa romatizmaya iyi gelir”
8. Gerçek: Bilimsel dayanağı olmayan zararlı bir uygulamadır.
9. “Zehirli yılanlar taşlık yerlerde olmaz”
10. Gerçek: Wagner engereği taşlık, dağlık alanlarda yaşar; bu söylem yanlıştır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

1. Nilson & Andrén (1984). Vipera wagneri tanımı
2. Reptile Database – www.reptile-database.org
3. WHO Snakebite Guidelines (2016)
4. Baran & Atatür (1998). Türkiye Herpetofaunası
5. Göçmen, B. ve ark. (2005). Doğu Anadolu’daki engerek populasyonları üzerine gözlemler

Fotoğraf: Semih Yanık