Vipera kaznakovi

Vipera kaznakovi Nikolsky, 1909

Yaygın ad: Kafkas Engereği

Tür adı anlamı: kaznakovi → Rus zoolog A.M. Kaznakov’un onuruna adlandırılmıştır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Viperidae – Engerekgiller

Cins: Vipera

Tür: Vipera kaznakovi

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: Genellikle 50–70 cm

Renk: Siyah zemin üzerinde açık renkli zikzak ya da benekli desen; bazı bireyler melanistik (tam siyah) olabilir

Baş: Geniş ve üçgensi; göz bebekleri dikey

Karın: Koyu renkli, bazen benekli

Ayırt edici özellik: Genellikle nemli ve ormanlık alanlarda yaşayan Türkiye’nin en zehirli engerek türlerinden biridir.

Yayılım ve Habitat

Habitat: Yoğun orman altı, nemli çalılık ve çayırlık alanlar

Rakım: 0–1500 m

Türkiye’de Dağılım:

– En çok Artvin ili ve çevresinde, Doğu Karadeniz sahil kuşağında

– Sadece Türkiye, Gürcistan ve Rusya’nın Karadeniz kıyısında görülür

Davranış ve Ekoloji

Aktiflik: Gündüzleri aktiftir, nemli ve serin havalarda da görünür
Savunma: Tıslama, pozisyon alma, ani saldırı
Kaçınma: Sıkıştırılmadığı sürece kaçmayı tercih eder
Kış uykusu: Genellikle Kasım–Mart arasında

Beslenme

Diyet: Kurbağalar, semenderler, küçük kemirgenler

Avlanma şekli: Hem pusu hem aktif arama

Ekolojik rol: Orman ekosisteminde amfibi ve kemirgen kontrolünde etkilidir

Üreme Bilgisi

Çiftleşme: Nisan sonu – Haziran başı

Doğum: Ağustos sonu – Eylül

Yavru sayısı: 5–12 canlı doğum (ovovivipar)

Yavru boyutu: Ortalama 15–18 cm ve doğuştan zehirlidir

Zehirlenme ve Tedavi (Vipera kaznakovi)

Zehir Özellikleri

Zehir tipi: Güçlü hemotoksik + sitotoksik + kardiyotoksik etkiler
Sistem etkileri: Koagülopati, doku nekrozu, hipotansiyon, taşikardi
Zehir gücü: Türkiye'deki engerekler arasında en güçlülerden biri
Ölüm riski: Özellikle yaşlı, çocuk ve alerjik bireylerde yüksektir

Zehirlenme Semptomları

0–2 Saat:

Şiddetli ağrı ve ödem
Isırık yerinde morarma, kabarma
Baş dönmesi, terleme, kusma

2–6 Saat:

Yaygın ekstremite ödemi
Lenfanjit, lenf nodu şişmesi
Hipotansiyon, taşikardi, halsizlik
Burun, diş eti ve idrarda kanamalar

6–24 Saat:

Doku nekrozu (özellikle el/ayakta)
Trombositoz ya da trombositopeni
Akut böbrek yetmezliği (nadir)
Şok tablosu

Sahada İlk Müdahale

UygulanmalıUygulanmamalıHasta sakin tutulmalıTurnike uygulanmamalıEkstremite immobilize edilmeliYara kesilmemeliTakılar çıkarılmalıBuz uygulanmamalıEn kısa sürede hastaneye ulaştırılmalıBitkisel/yerel tedavilerden kaçınılmalı

Hastane Protokolü

1. Acil Değerlendirme

Vital bulgular: nabız, solunum, tansiyon
Kan testleri: Hemogram, PT, aPTT, INR, D-dimer
Böbrek–karaciğer fonksiyonları
Myoglobin, kreatin kinaz (kas hasarı takibi)

2. Tedavi

IV sıvı desteği
Ağrı kontrolü: Tramadol veya parasetamol
Antibiyotik: Gerekliyse (sekonder enfeksiyon)
Tetanus profilaksisi

3. Antivenom Uygulaması

Endikasyon:
Ciddi ödem ve yayılma
Koagülasyon bozukluğu
Hipotansiyon, şok
Sistemik semptomlar
Uygulama şekli:
Refanal® veya eşdeğer panzehir
1–2 flakon, %0.9 NaCl içinde 100 ml olarak 60 dakikada IV
Antialerjik hazırlık: Adrenalin + antihistaminik bulundurulmalı

4. Takip ve Taburculuk

En az 48 saat gözlem
Gelişebilecek nekroz için cerrahi danışmanlık
Psikolojik destek (bazı olgularda travma sonrası kaygı olabilir)
Kontrol kan testleriyle 7–10 gün içinde takip

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

“Siyah engerek uğursuzluk getirir”
Gerçek: Melanistik bireyler yaygındır. Uğursuzlukla ilgisi yoktur, sadece adaptasyon göstergesidir.
“Ormanda yılan ısırmaz” efsanesi
Gerçek: Doğu Karadeniz yürüyüş yolları bu türün habitatı içindedir.
“Engereği kesmek zehri akıtır”
Gerçek: Yarayı kesmek doku hasarını artırır ve kanama riskini yükseltir.
“Antivenom her zaman verilir”
Gerçek: Hafif vakalarda gerekmez, aşırı uygulama anafilaksiye yol açabilir.
“Yılan öldürülmeden oradan geçilmez”
Gerçek: Engerekler tehdit edilmedikçe saldırmaz. Koruma altındadır, öldürülmesi yasadışıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi