Vipera darevskii
Vipera darevskii Vedmederja, Orlov & Tuniyev, 1986
Yaygın ad: Darevski Engereği
Tür adı anlamı: darevskii – Sovyet herpetolog Ilya Darevsky'nin onuruna adlandırılmıştır.
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Squamata – Pullular
Alt takım: Serpentes – Yılanlar
Aile: Viperidae – Engerekgiller
Cins: Vipera
Tür: Vipera darevskii
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Boy: 35–50 cm (küçük boylu engerek türü)
Renk: Gri veya kahverengi zemin üzerine siyah zikzak desen
Baş: Üçgensi ama daha narin yapıdadır
Karın: Genellikle koyu gridir
Ayırt edici özellik: Küçük vücut yapısı ve dar başı ile özellikle yüksek rakımlı habitatlarda ayırt edilebilir.
Yayılım ve Habitat
Habitat: Dağ çayırları, taşlık yamaçlar, alpin ve subalpin zonlar
Rakım: 2000 – 2800 m
Türkiye’de Dağılım:
– Henüz doğrulanmış bir Türkiye kaydı yoktur, ancak Ermenistan sınırına yakın bölgelerde, özellikle Ağrı – Doğubayazıt civarlarında olası varlık araştırılmaktadır
– Ermenistan'da Kafkas dağlarının güney yamacında sınırlı bir alanda endemiktir
Davranış ve Ekoloji
- Aktiflik: Gündüz aktiftir
- Savunma: Tehlike anında tıslama ve geri çekilme davranışı gösterir
- Kış uykusu: Yüksek rakım nedeniyle genellikle Ekim'den Mayıs'a kadar kış uykusundadır
Beslenme
Diyet: Küçük omurgalılar (özellikle kertenkele ve genç kemirgenler), böcekler
Avlanma şekli: Pusucu avcı
Ekolojik rol: Yüksek rakımlı ekosistemlerde böcek ve omurgalı popülasyonlarını dengede tutar
Üreme Bilgisi
Çiftleşme: Haziran–Temmuz (yüksek rakımda geç dönem)
Doğum: Eylül
Yavru sayısı: 2–7 canlı yavru (ovovivipar)
Yavru boyutu: 10–12 cm
Zehirlenme ve Tedavi (Vipera darevskii)
Zehir Özellikleri
- Zehir tipi: Hemotoksik + sitotoksik
- Toksisite düzeyi: Diğer engerek türlerine kıyasla daha hafif, ancak çocuklar ve yaşlılar için risk oluşturur
- Etki sistemi: Kanama bozuklukları, lokal doku hasarı, ödem
Zehirlenme Semptomları
0–2 Saat:
- Lokal ağrı ve hafif ödem
- Hafif morarma ve kızarıklık
- Baş dönmesi, mide bulantısı (hafif sistemik bulgular)
2–6 Saat:
- Ödemde artış, yorgunluk
- Hafif hipotansiyon
- Nadir olarak kanama bozuklukları
6–24 Saat:
- Genellikle sistemik etki ilerlemez
- Ciddi doku nekrozu nadirdir
- Tedavi edilmezse enfeksiyon gelişebilir
Sahada İlk Yardım
UygulanmalıUygulanmamalıHasta sakin tutulmalıTurnike uygulanmamalıEtkilenen uzuv sabitlenmeliYara kesilmemeliTakılar çıkarılmalıEmme/vakum uygulanmamalıTıbbi yardım hızlıca sağlanmalıBitkisel yöntemlere başvurulmamalı
Hastane Protokolü
1. Acil Değerlendirme
- Vital bulgular
- Kan tahlilleri: CBC, PT, aPTT, fibrinojen
- Böbrek ve karaciğer fonksiyonları
2. Tedavi:
- Ağrı yönetimi: Parasetamol tercih edilir
- IV sıvı desteği
- Tetanus aşısı
- Gerekirse antibiyotik
3. Antivenom:
- Vakaların çoğunda gerekmez
- Eğer sistemik bulgular, ciddi ödem veya koagülasyon bozukluğu varsa uygulanabilir
- 1–2 flakon panzehir IV infüzyonla verilir
- Alerjik reaksiyonlar için hazır beklenmelidir
4. Gözlem ve Taburculuk:
- Hafif vakalarda 24 saat gözlem
- Komplikasyon izlenmezse taburculuk
- Yara bakımı önerilir
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- “Dağlarda yılan olmaz”
- Gerçek: Vipera darevskii yüksek rakımlarda yaşar, 2800 metreye kadar çıkabilir.
- “Küçük yılan zehirsizdir”
- Gerçek: Küçük engerekler doğuştan zehirlidir. Boyut tehlike ölçüsü değildir.
- “Yüksek rakımda yılan ısırığı olmaz”
- Gerçek: Isırık vakaları nadir de olsa belgelenmiştir.
- “Isırılan kişi dağda kaldıysa kurtulamaz”
- Gerçek: Hafif toksisiteye sahip bu türde zamanında müdahale ile risk düşüktür.
- “Bu tür Türkiye’de yok”
- Gerçek: Resmi kayıt yok, ancak sınır yakınlarında olması olasıdır.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
Vedmederja et al. (1986). Vipera darevskii tanımı
Reptile Database – www.reptile-database.org
Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
WHO Snakebite Guidelines (2016)
Golay et al. (1993). Checklist of the Snakes of the World
Tuniyev B.S. et al. (2009). Vipera türlerinin yayılışı ve sistematiği
Fotoğraf: Ferhat Kurtulus- Çağatay Altun- Kaan Yılmaz
