Gerridae

Gerridae – Su Örümcekleri / Su Kaykaycıları / Su Adımlayıcıları (Latince: Gerridae, cins ismi Gerris'ten gelir; Yunanca "geron" = yaşlı adam/baston, uzun bacaklarına veya hareket şekillerine atıf)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Gerroidea
• Familya: Gerridae Leach, 1815

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Orta ila büyük boyutta su yüzeyi böcekleridir, genellikle 1.5 cm'ye kadar ulaşabilirler. Vücutları uzun, ince ve silindirik bir yapıya sahiptir.
• Baş: Nispeten küçük, ancak belirgin bileşik gözlere sahiptir. Ocelli (basit gözler) bulunmaz.
• Antenler: Uzun ve incedir, genellikle 4 segmentlidir. Özellikle ilk segment oldukça uzundur.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) uzundur ve başın altına doğru katlanır.
• Gövde: Tipik olarak koyu renklerde (siyah, kahverengi, gri) olabilirler ve mat veya hafif parlak bir görünüme sahiptirler. Vücut yüzeyleri, su üzerinde kaymalarını sağlayan yoğun, hidrofobik (su itici) tüylerle kaplıdır.
• Kanatlar: Çoğu türde hem tam gelişmiş (makropteröz) hem de kısmen gelişmiş (brakipteröz) veya kanatsız (apteröz) formlar görülebilir. Kanat polimorfizmi mevsimsel veya çevresel faktörlere bağlı olarak yaygındır. Kanatlı formların ön kanatları (hemelytra) karakteristik bir venasyona sahiptir.
• Bacaklar: Çok uzun, ince ve farklılaşmıştır. Ön bacaklar nispeten kısa olup av yakalamak için özelleşmiştir. Orta ve arka bacaklar çok uzun olup, su yüzeyinde hızlıca "kayma" veya "koşma" hareketi için adapte olmuştur. Bacakların uçlarında, su yüzey gerilimini kullanmalarını sağlayan suya değmeyen özel tırnaklar bulunur. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 veya 3 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Çok çeşitli tatlı su habitatlarında bulunurlar. Göletler, göller, yavaş akan dereler, nehirler, bataklıklar ve hatta bazı türler okyanus yüzeyinde (Halobates cinsi) yaşarlar. Su yüzeyinde açık alanları tercih ederler.
• Ekolojik Rol: Yırtıcı (predatör) böceklerdir. Su yüzeyine düşen veya suyun hemen altındaki küçük omurgasızlarla (böcekler, larvalar, vb.) beslenirler. Su ekosisteminde zararlı böcek popülasyonlarını kontrol etmede önemli bir rol oynarlar.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Su yüzeyindeki en ufak titreşimleri algılayarak avlarının yerini tespit ederler. Avlarına hızla kayarak veya koşarak ulaşır ve ön bacaklarıyla yakalayıp rostrumlarıyla beslenirler.
• Aktivite: Genellikle gündüz aktiftirler. Su yüzeyinde olağanüstü bir hız ve çeviklikle hareket ederler.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler genellikle yumurtalarını sucul bitkilerin üzerine, su altındaki nesnelere veya bazen doğrudan su yüzeyine bırakırlar.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer ve sucul ortamda gelişirler.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; Antarktika hariç tüm kıtalarda ve birçok okyanus bölgesinde yayılış gösterirler. Özellikle Halobates cinsi açık okyanuslarda yaşayabilen tek böcek cinsidir.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Gerridae familyası, Türkiye'nin tatlı su ekosistemlerinde oldukça yaygın ve tür çeşitliliği açısından zengin bir gruptur.
• Ülkenin hemen her bölgesindeki sucul alanlarda (göletler, dereler, nehirler, göller) Gerridae üyelerine rastlamak mümkündür.
• Gerris lacustris (Linnaeus, 1758), Gerris thoracicus (Schummel, 1832) ve Aquarius najas (De Geer, 1773) gibi birçok türün Türkiye'de kaydı bulunmaktadır.
• Türkiye faunası içinde hala keşfedilmeyi bekleyen veya daha detaylı araştırılması gereken türler olduğu düşünülmektedir.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz. İnsanlarla teması oldukça nadirdir.

Latince Adının Anlamı:

• "Gerridae", familyanın tip cinsi olan Gerris'ten türemiştir. "Geron" (yaşlı adam/baston) kelimesinden türediği düşünülür ve böceklerin uzun bacaklarına veya su üzerinde bastonla yürür gibi hareket etme şekillerine atıfta bulunur.

İlginç Bilgiler:

• Gerridae üyeleri, su yüzey gerilimini kullanarak hareket etme konusunda en uzmanlaşmış böcek familyalarından biridir. Bacaklarının uçlarındaki mikro kılçıklar ve hidrofobik kaplama sayesinde su yüzeyinde batmadan dururlar.
• Halobates cinsi, açık okyanusta yaşayabilen tek böcek cinsidir ve bu özelliğiyle biyolojide benzersiz bir yere sahiptir.
• Su üzerinde inanılmaz bir denge yeteneğine sahiptirler ve dalgalı sularda bile dengelerini koruyabilirler.
• Kanat polimorfizmi, kuruyan su birikintilerinden yeni habitatlara geçiş yapmalarını sağlayarak türlerin hayatta kalmasına yardımcı olur.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: "Su örümcekleri" olarak bilinen diğer artropodlarla karıştırılırlar.
• Gerçek: Gerridae, gerçek böceklerdir (Insecta sınıfı, Hemiptera takımı) ve örümceklerle (Arachnida sınıfı) yakın akrabalıkları yoktur. İsim benzerliği sadece yüzeyseldir.
• Efsane 2: Sadece durgun sularda yaşarlar ve hızlı akıntılardan hoşlanmazlar.
• Gerçek: Çoğu tür durgun veya yavaş akan suları tercih etse de, bazı türler akarsuların daha hızlı kısımlarına ve hatta bazıları denizel ortamlara adapte olmuştur.
• Efsane 3: Suyu kirletirler veya balık popülasyonlarına zarar verirler.
• Gerçek: Tamamen doğal ekosistemin bir parçasıdırlar ve su kalitesine veya balık popülasyonlarına doğrudan olumsuz bir etkileri yoktur; aksine, besin zincirinde önemli bir rol oynarlar.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Andersen, N.M. (1982). The Semiaquatic Bugs (Hemiptera, Gerromorpha). Phylogeny, Adaptations, Biogeography and Classification. Scandinavian Science Press Ltd.
• Polhemus, J.T. & Polhemus, D.A. (2008). Global diversity of true bugs (Heteroptera) in freshwater and marine habitats. Freshwater Animal Diversity Assessment.
• Cheng, L. (1985). Biology of Halobates (Heteroptera: Gerridae). Annual Review of Entomology.
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Gerridae family records.