Isometopidae

Isometopidae – Ağaç Kabuğu Böcekleri / Ocelluslu Miridler (Latince: Isometopidae, Yunanca "isos" = eşit, benzer ve "metopon" = alın anlamına gelir; bu, böceklerin alın kısmının veya baş yapısının belirli özelliklerine atıfta bulunabilir. Geçmişte Miridae familyasının bir alt familyası (Isometopinae) olarak da sınıflandırılmışlardır.)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• İnfra Takım: Cimicomorpha
• Üstfamilya: Miroidea (Bazen Miridae familyasının bir alt familyası olarak da kabul edilebilirler, ancak çoğu güncel sınıflandırma onları ayrı bir familya olarak tanır.)
• Familya: Isometopidae Fieber, 1860

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Küçük böceklerdir, genellikle 2-5 mm uzunluğundadırlar. Vücutları oval, hafifçe yassılaşmış ve genellikle donuk renklidir.
• Baş: En belirgin özelliklerinden biri, diğer çoğu Miridae (Bitki Tahtakuruları) familyası üyesinde bulunmayan ocelli (basit gözler)'in bulunmasıdır. Ocelli, bileşik gözlerin hemen yanında veya arkasında yer alır. Baş genellikle kısa ve geniştir, pronotumun (ön göğüs) ön kısmına sıkıca yerleşmiştir.
• Antenler: Genellikle 4 segmentlidir ve nispeten kısadır.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten uzundur ve bitki veya avlarından öz su emmeye adapte olmuştur. Dinlenme halindeyken vücudun altına doğru katlanır.
• Gövde: Genellikle soluk sarımsı kahverengi, gri veya koyu kahverengi tonlardadır ve ağaç kabuğu veya likenler üzerinde mükemmel bir kamuflaj sağlar. Vücut yüzeyi genellikle hafifçe noktalıdır veya tüylüdür. Scutellum (kalkan) genellikle küçüktür ve kısmen pronotun tarafından örtülüdür.
• Kanatlar: Kanatlar genellikle tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Dinlenme halindeyken kanatlar sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Ön kanatlar (hemelytra) belirgin membranöz (zarsı) kısımlara sahiptir, ancak Miridae'deki gibi belirgin bir cuneus (üçgenimsi, hareketli kanat ucu) olmayabilir veya farklı bir yapıya sahip olabilir.
• Bacaklar: Nispeten incedir. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 3 segmentlidir.
• Diğer Özellikler: Genellikle ağaç kabuğunda veya likenler arasında saklandıkları için oldukça gizli canlılardır.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Esas olarak ağaçlık alanlarda, ormanlarda ve bahçelerde bulunurlar. Genellikle ağaçların (huş, akçaağaç, meşe, dişbudak, ıhlamur, söğüt gibi) kabukları, liken kaplı yüzeyler veya ölü odunların üzerinde yaşarlar.
• Ekolojik Rol: Hem fitofaj (bitki yiyen) hem de predatör (yırtıcı) oldukları düşünülmektedir, ancak ağırlıklı olarak yırtıcıdırlar. Başta kabuklu bitler (scale insects) olmak üzere, yaprak bitleri (aphids) ve diğer küçük, yumuşak vücutlu artropodlarla beslenirler. Bu özellikleri, onları bazı orman ve bahçe ekosistemlerinde zararlı böceklerin biyolojik kontrolünde potansiyel ajanlar haline getirir. Bazı araştırmalar, beslenmelerinin bir kısmını likenlerden de sağladıklarını öne sürmektedir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Ağaç kabuğu üzerinde yaşayan kabuklu bitleri ve diğer küçük omurgasızları avlarlar. Aynı zamanda bitki öz suyu da emebilirler.
• Aktivite: Genellikle gece veya alacakaranlıkta aktif oldukları düşünülmektedir. Gündüzleri ağaç kabuklarındaki çatlaklarda veya likenler arasında saklanırlar. Rahatsız edildiklerinde hızlı hareket ederler ve genellikle "sıçrayan ağaç böcekleri" olarak da adlandırılırlar. Koku bezleri gelişmiştir ve rahatsız edildiklerinde savunma amaçlı kötü kokulu sıvılar salgılayabilirler.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Yumurtalarını ağaç kabuklarının çatlaklarına veya likenlerin arasına bırakırlar.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Yumurtadan çıkan nimfler, erginlere benzer ancak kanatsızdır ve genellikle daha küçük, daha soluk renkli olabilirler. Nimfler de yırtıcı ve/veya fitofaj olarak beslenirler.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; Antarktika hariç tüm kıtalarda çok geniş bir yayılış gösterirler, ancak tropikal ve subtropikal bölgelerde tür çeşitliliği daha fazladır. Dünya genelinde 30'dan fazla cins ve 280'den fazla türü bulunmaktadır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Isometopidae familyası, Türkiye faunasında temsil edilen bir gruptur. Bazı türlerinin Türkiye'den kaydı bulunmaktadır.
• Örneğin, Isometopus intrusus (Herrich-Schaeffer, 1835) gibi türlerin Türkiye'de, özellikle Anadolu'da fıstık ağaçları gibi çeşitli ağaç türlerinin kabuklarında bulunduğu bildirilmiştir. Bu türler genellikle kabuklu bitlerle beslenerek biyolojik mücadelede rol oynayabilirler.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildirler, ısırmazlar ve tıbbi önemi bulunmaz.
• Bazı türler, kabuklu bitlerin kontrolünde rol oynayarak dolaylı yoldan insana ve tarıma fayda sağlayabilirler. Tarımsal açıdan önemli bir zararlı olarak kabul edilmezler.

Latince Adının Anlamı:

• "Isometopidae", familyanın tip cinsi olan Isometopus'tan gelir. Bu ismin Yunanca "isos" (ἴσος) = eşit, benzer ve "metopon" (μέτωπον) = alın kelimelerinin birleşimiyle türetildiği düşünülmektedir. Bu, böceklerin alın veya baş yapısındaki belirli bir morfolojik özelliğe, belki de ocellilerin yerleşimine atıfta bulunuyor olabilir.

İlginç Bilgiler:

• Ocellilerin varlığı, onları diğer çoğu Miridae (Mirinae gibi) türünden ayırır ve Heteroptera içindeki daha "ilkel" gruplardan biri olarak kabul edilmelerine neden olur.
• Birçok türün ağaç kabuğu ve likenler arasında mükemmel bir kamuflaj sağlaması, onları gözlemeyi zorlaştırır.
• Potansiyel biyolojik kontrol ajanları olmaları, entomolojik araştırmalar için ilgi çekici hale getirir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Tüm "bitki tahtakuruları" (Miridae) bitki zararlısıdır.
• Gerçek: Miridae familyası içinde çok sayıda bitki zararlısı tür bulunsa da, Isometopidae gibi bazı alt gruplar veya familyalar (eğer ayrı olarak sınıflandırılırsa) esas olarak yırtıcıdır ve zararlı böceklerle beslenirler.
• Efsane 2: Küçük böcekler ekosistem için önemsizdir.
• Gerçek: Isometopidae gibi küçük böcekler, kabuklu bitler gibi önemli zararlıların popülasyonlarını kontrol altında tutarak orman ve bahçe ekosistemlerinin sağlığında önemli bir rol oynarlar.
• Efsane 3: Tüm böcekler kötü kokulu salgılarla insanlara zarar verebilir.
• Gerçek: Isometopidae kötü kokulu salgılar yapsa da, bunlar insanlar için zararsızdır ve sadece caydırıcı bir savunma mekanizmasıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Yasunaga, T. (2001). The plant bug subfamily Isometopinae (Heteroptera: Miridae) in Japan. Japanese Journal of Entomology, 69(4), 303-316.
• Herczek, A. (1993). A Monograph of Isometopinae (Heteroptera: Miridae). Acta Zoologica Cracoviensia, 36(1), 1-100.
• Wheeler, A.G. (2001). Biology of the Plant Bugs (Hemiptera: Miridae). Cornell University Press.
• Yanık, Y. & Çoruh, S. (2001). Eriococcus isacanthus Borchsenius (Homoptera: Eriococcidae)'ın Adıyaman koşullarındaki doğal düşmanları ve zararlı durumu. Türkiye Entomoloji Dergisi, 25(3), 223-231. (Isometopus intrusus'un fıstık zararlısı üzerinde yırtıcı olarak rolü hakkında bilgi içerebilir.)
• GBIF.org – Isometopidae family records.