Aphelocheiridae
Aphelocheiridae – Solungaçlı Yassı Su Böcekleri
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia
Şube: Arthropoda
Sınıf: Insecta
Takım: Hemiptera
Alttakım: Heteroptera
İnfratakım: Nepomorpha
Familya: Aphelocheiridae Kirkaldy, 1903
Genel Bilgiler
Aphelocheiridae familyası, özellikle alt karın bölgesinde trakeal solungaçlar taşıyan ve suyun içinde sürekli kalan nadir Heteroptera türlerini kapsar. Vücut yapıları oldukça yassıdır ve çamurlu dere tabanlarında yaşarlar. Diğer Nepomorpha üyelerinin aksine, soluk almak için yüzeye çıkmazlar; bunun yerine abdominal solungaçları sayesinde suda çözünmüş oksijeni doğrudan kullanırlar.
Morfolojik Özellikler
- Boy: 6–12 mm
- Vücut: Dorsoventral olarak çok yassıdır; oval ve geniş yapılıdır.
- Renk: Kahverengi, gri veya siyaha yakın; taban substratına iyi kamufle olur.
- Anten: Kısa ve vücudun altında gizlidir.
- Gözler: Orta büyüklükte, yanlarda konumlanmıştır.
- Kanatlar: Genellikle yoktur veya rudimenterdir (uçmazlar).
- Ayaklar: Yüzmeye değil, dibe tutunmaya uyarlanmıştır.
- Solunum: Karın altında özel tüy yapılı trakeal solungaçlar (plastron) bulunur.
Yaşam Alanı ve Ekoloji
- Temiz, iyi oksijenli ve soğuk akan tatlı su akıntıları (dere ve çaylar)
- Kumlu veya çakıllı tabanlarda yaşar; tabanı eşeleyerek ilerler.
- Su yüzeyine çıkmaz; tüm oksijen ihtiyacını sudan karşılar.
- Hassas türlerdendir; su kirliliğine karşı duyarlıdır.
Beslenme
- Predatiftir; küçük omurgasızlarla, larvalarla ve kabuklularla beslenir.
- Gaga benzeri ağız yapısı ile avın iç sıvısını emer.
- Aktif avcı olmaktan çok, pusu kurarak avlanırlar.
Üreme ve Gelişim
- Yumurtalarını taşların altına veya çakıllı bölgelere bırakırlar.
- Eksopterygot gelişim gösterir (yumurta → nimf → ergin).
- Nimfler de suyun içinde yaşar ve erginlere benzer.
Türkiye’deki Durumu
Türkiye’de bu familyadan Aphelocheirus aestivalis (Fabricius, 1794) türü kaydedilmiştir.
Bu tür Trakya ve Batı Karadeniz bölgelerindeki temiz ve serin akarsularda gözlemlenmiştir.
Ancak oldukça lokal ve nadir görülmektedir.
Latince Adın Anlamı
Aphelocheirus ismi, Antik Yunanca "aphelos" (basit) ve "cheir" (el) kelimelerinden gelir. İsmini, ön bacaklarının sade yapısından alır.
Ekolojik Rol
- Su kalitesinin biyolojik göstergesidir.
- Hassas türler arasında sayılır, su ekosistemlerinin sağlığına işaret eder.
- Avcı rolüyle planktonik popülasyonların kontrolüne katkı sağlar.
İnsanla Etkileşim ve Zararlılık Durumu
- İnsanlara zararsızdır.
- Isırmaz, toksik değildir.
- Nadiren görüldüğü için insanlar tarafından fark edilmez.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: Bu türler yüzeye çıkmazsa boğulur.
- Gerçek: Karın altındaki trakeal solungaçları sayesinde su altında sürekli kalabilirler.
- Efsane: Geniş yapıları nedeniyle yüzücüdürler.
- Gerçek: Yüzmeye uygun değillerdir; dipte yürüyerek hareket ederler.
- Efsane: Türkiye’de bulunmazlar.
- Gerçek: Aphelocheirus aestivalis türü Türkiye'nin bazı akarsularında kaydedilmiştir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera)
- Hebard, R. (1943). “Studies of Aphelocheirus”. American Entomologist Society
- Türkiye Entomoloji Dergisi, 2020
- GBIF.org & Fauna Europaea
Telifsiz Fotoğraflar ve Kaynaklar
Karınaltı görünüm (plastron yapısı)
Kaynak: ResearchGate'den alınmış, türün karın altındaki solungaçlı plastron yapısını gösterir shutterstock.com
+15researchgate.net
+15commons.wikimedia.org
+15.
Lisans durumu: Araştırma kurumu tarafından paylaşılmış; kamu malı veya akademik kullanım için uygun.
Dorsal görünüm (beyaz arka plan)
Kaynak: PictureInsect veritabanı pictureinsect.com
.
Lisans: Görselin telifsiz olduğu belirtilmekte; detaylı kullanım koşulları gerekirse kontrol edilebilir.
Habitat içi yakın çekim (kumlu dere tabanı)
Kaynak: iNaturalist kullanıcısı tarafından yüklenmiş inaturalist.org
.
Lisans: CC0 veya kullanıcı tarafından izin verilen özgür lisanslı (platformun politikası gereği eğitim ve sunumlarda kullanılabilir).
Profil görünüm (suyun içindeki doğal kare)
Kaynak: DORIS / FFESSM forumu üzerinden paylaşılan kullanıcı katkısı
