Termitaphididae

Termitaphididae – Termit Yuvası Böcekleri / Gizemli Yassı Parazitler (Latince: Termitaphididae, "termit" ve "aphis" (yaprak biti) kelimelerinden gelir, termit yuvasında yaşayan, yaprak bitine benzeyen böcek anlamında)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Aradoidea
• Familya: Termitaphididae Myers, 1924

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Çok küçük böceklerdir, genellikle 2-5 mm uzunluğundadırlar. Vücutları olağanüstü derecede yassı ve oval veya dairesel bir şekle sahiptir. Bu yassılaşmış yapı, termit yuvalarının dar galerilerinde hareket etmelerini ve kamufle olmalarını sağlar.
• Baş: Çok küçülmüş ve vücutla kaynaşmış gibidir. Gözler genellikle küçülmüş veya tamamen körelmiştir. Ocelli (basit gözler) bulunmaz.
• Antenler: Çok kısadır, 4 segmentlidir ve başın ön kısmına yakın konumlanmıştır. Genellikle zor fark edilirler.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) kısa ve kalındır. Beslenme alışkanlıkları tam olarak bilinmese de, mantar miçeli veya termitlerin salgıladığı sıvı maddelerle beslendikleri düşünülmektedir.
• Gövde: En belirgin özellikleri, tüm vücutlarının (baş, protoraks, abdomen) kenarlarında loblu veya yaprak benzeri uzantılarla çevrili olmasıdır. Bu loblar, böceğe dairesel veya testere kenarlı bir görünüm verir ve termit tünellerinde birikmiş olan toprak veya diğer organik maddelerle kaplandığında mükemmel bir kamuflaj sağlar. Renkleri genellikle mat kahverengi veya sarımsı tonlardadır.
• Kanatlar: Bilinen tüm türleri kanatsızdır (apteröz). Kanat kalıntıları veya herhangi bir kanat yapısı bulunmaz. Bu, termit yuvalarının kapalı ve dar ortamına bir adaptasyondur.
• Bacaklar: Çok kısa ve kalındır. Yassı vücutlarının altına gizlenmiştir. Termit yuvası içinde tutunmaya ve yavaşça hareket etmeye adapte olmuştur. Tarsi (ayak bilekleri) 2 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Münhasıran termit yuvalarında, termitlerin galerileri ve odacıkları içinde yaşarlar. Obligat (zorunlu) termitofillerdir, yani yaşam döngülerini tamamlamak için termitlerle simbiyotik veya kommensalist bir ilişki içindedirler.
• Ekolojik Rol: Beslenme alışkanlıkları ve ekolojik rolleri hakkında kesin bilgiler hala sınırlıdır. Termitlerin artıklarıyla, termitlerin yetiştirdiği mantarların miçeliyle veya termitlerin vücut yüzeylerinden salgıladıkları maddelerle beslendikleri düşünülmektedir. Bazı araştırmacılar, termitlere doğrudan zarar vermediklerini ve bir tür temizleyici veya kommensalist olduklarını öne sürmektedir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Termitlerin faaliyet gösterdiği alanlarda, yavaşça hareket ederek veya hareketsiz kalarak besin ararlar.
• Aktivite: Tamamen termit yuvasının içindeki karanlık ve nemli ortamda yaşarlar. Davranışları hakkında çok az şey bilinmektedir.
• Üreme: Yumurta ile çoğaldıkları tahmin edilmektedir, ancak yumurta bırakma yerleri ve yöntemleri hakkında bilgi sınırlıdır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterdikleri varsayılır. Nimf evreleri de erginlere benzer ve yassılaşmış, loblu bir yapıya sahiptir.
• Dağılım: Genellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde, termitlerin yayılış gösterdiği alanlarda bulunurlar. Güney Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya'da türleri kaydedilmiştir. Çok nadir görülen ve koleksiyonlarda az sayıda örneği bulunan bir familyadır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Termitaphididae familyasının Türkiye'de doğal olarak bulunan herhangi bir tür kaydı bulunmamaktadır. Familyanın yayılış alanı tamamen tropikal ve subtropikal termit bölgeleriyle sınırlıdır. Türkiye'de termit türleri bulunsa da, bu familyanın varlığına dair bir kanıt yoktur.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz. İnsanlarla teması tamamen yok denecek kadar azdır.

Latince Adının Anlamı:

• "Termitaphididae", familyanın tip cinsi olan Termitaphis'ten türemiştir. Bu cins adı, böceğin termitlerle olan ilişkisine ("termit") ve yassı, kısmen yaprak bitlerine benzeyen görünümüne ("aphis" - yaprak biti) atıfta bulunur.

İlginç Bilgiler:

• Termitaphididae, Heteroptera takımı içindeki en özelleşmiş ve morfolojik olarak en sıra dışı familyalardan biridir.
• Vücutlarının kenarlarındaki loblu uzantılar, böceğin termit yuvasındaki kaba ve düzensiz yüzeylere mükemmel bir şekilde uyum sağlamasını ve kamufle olmasını sağlar.
• Termitlerle olan ilişkileri, zorunlu bir simbiyozun veya kommensalizmin ilginç bir örneğini sunar.
• Hakkında yapılan araştırmalar oldukça sınırlıdır ve biyolojileri hakkında hala çok fazla bilinmeyen bulunmaktadır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Termitlere zarar veren bir parazittir.
• Gerçek: Termitlere doğrudan zarar verdiklerine dair güçlü bir kanıt yoktur. Beslenme alışkanlıkları ve termitlerle olan ilişkileri hala araştırma konusudur.
• Efsane 2: Evlere veya mobilyalara zarar verirler.
• Gerçek: Sadece termit yuvaları içinde yaşarlar ve evlerdeki ahşap eşyalara veya mobilyalara doğrudan bir zararları yoktur.
• Efsane 3: Kolayca bulunabilen yaygın böceklerdir.
• Gerçek: Çok nadir görülen ve sadece termit yuvalarında özel yöntemlerle tespit edilebilen böceklerdir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Myers, J.G. (1924). The family Termitaphididae (Hemiptera, Heteroptera) in America. Zoologischer Anzeiger.
• Monteiro, L.R., & R.H. de F. Moraes (2007). First record of the family Termitaphididae (Hemiptera: Heteroptera) from Brazil. Zootaxa.
• GBIF.org – Termitaphididae family records. (Çok az kayıt bulunacaktır)