Piesmatidae

Piesmatidae – Buruşuk Böcekler / Pancar Yaprak Böcekleri (Latince: Piesmatidae, Yunanca "piesma" = sıkıştırmak, basmak anlamına gelir; vücutlarının yassı veya "buruşuk" görünümüne atıf)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Piesmatoidea
• Familya: Piesmatidae Spinola, 1850

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Çok küçük böceklerdir, genellikle 2-4 mm uzunluğundadırlar. Vücutları oval ve belirgin şekilde yassılaşmıştır.
• Baş: Genellikle nispeten küçük olup, belirgin bileşik gözlere sahiptir. Ocelli (basit gözler) bulunmaz.
• Antenler: Nispeten kısadır ve 4 segmentlidir. Genellikle başın ön kısmına yakın konumlanmıştır.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten uzundur ve bitki öz suyu emmeye adapte olmuştur. Dinlenme halindeyken vücudun altına doğru katlanır.
• Gövde: En belirgin özellikleri, protoraks (ön göğüs) ve ön kanatlarının (hemelytra) yüzeyinde kabarık, ağsı veya buruşuk bir görünüme sahip olmasıdır. Bu yapı, onlara "buruşuk böcekler" adını kazandırır. Renkleri genellikle mat kahverengi, gri veya yeşilimsi tonlarda olup, konakçı bitkiyle iyi kamufle olmalarını sağlar.
• Kanatlar: Çoğu türde kanatlar tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Dinlenme halindeyken kanatlar sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Ön kanatların (hemelytra) yüzeyi, Tingidae'deki gibi dantelli olmasa da, belirgin damar ağı ve kabarık hücrelere sahiptir.
• Bacaklar: Nispeten kısadır ve incedir. Bitki yüzeylerinde yavaşça hareket etmeye adapte olmuştur. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Çoğunlukla Chenopodiaceae familyasından (örneğin pancar, ıspanak, tuzlu otlar, horozibiği) veya Caryophyllaceae familyasından (örneğin karanfilgiller) bitkiler üzerinde yaşarlar. Tarlalar, bahçeler, tuzlu bataklıklar ve diğer bitki örtüsü olan alanlar ana yaşam alanlarıdır. Genellikle bitkilerin yapraklarının alt yüzeylerinde bulunurlar.
• Ekolojik Rol: Fitofaj (bitki yiyen) böceklerdir. Konakçı bitkilerinden öz su emerek beslenirler. Özellikle şeker pancarı, ıspanak ve diğer Chenopodiaceae bitkileri için önemli zararlılar olabilirler. Beslenme sonucu yapraklarda deformasyon, renk değişimi, buruşukluk ve gelişim bozuklukları görülebilir. Bazı türler bitki virüslerinin taşıyıcısı olabilirler.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Konakçı bitkilerinin yapraklarından, saplarından veya çiçeklerinden öz su emerek beslenirler. Beslenme sonucu bitkilerde karakteristik hasar belirtileri oluşur.
• Aktivite: Genellikle gündüz aktiftirler. Rahatsız edildiklerinde yavaşça hareket eder veya düşerler.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını genellikle konakçı bitkinin yapraklarının alt yüzeyine veya saplara bırakır. Yumurtalar genellikle kışın veya uygun olmayan koşullarda uyku halinde kalabilir.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer ve bitki öz suyu ile beslenerek büyürler. Nimfler de yassılaşmış bir vücut yapısına sahiptir.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; Antarktika hariç tüm kıtalarda geniş bir yayılış gösterirler. Konakçı bitkilerinin yayılış alanlarına bağlı olarak bulunurlar.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Piesmatidae familyası, Türkiye faunasında yayılış gösteren bir gruptur.
• Özellikle pancar, ıspanak ve diğer Chenopodiaceae familyasından bitkilerin yetiştirildiği tarım alanlarında veya doğal yayılış alanlarında Piesmatidae üyelerine rastlamak mümkündür.
• Piesma quadratum (Fieber, 1844) gibi türler, Türkiye'de pancar ve ilgili bitkiler üzerinde görülebilen yaygın türlerdendir. Bu tür aynı zamanda bitki virüslerini de taşıyabilme potansiyeline sahiptir.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz.
• Ancak, tarım ürünlerinde (özellikle şeker pancarı) ciddi ekonomik zararlara neden olabilirler. Bazı türler, bitki virüslerinin vektörü (taşıyıcısı) olabilirler.

Latince Adının Anlamı:

• "Piesmatidae", familyanın tip cinsi olan Piesma'dan gelir. Yunanca "piesma" (sıkıştırmak, basmak) kelimesinden türediği ve böceklerin yassı veya "buruşuk" görünen vücut yapısına atıfta bulunduğu düşünülmektedir.

İlginç Bilgiler:

• Piesmatidae'nin yassı ve buruşuk vücut yapısı, bitki yüzeylerinde veya çatlaklarda kolayca gizlenmelerini sağlar.
• Bazı Piesmatidae türleri, bitki virüslerini (örneğin, şeker pancarı sarılık virüsü) bitkiden bitkiye taşıyarak tarımsal açıdan daha büyük zararlara yol açabilirler. Bu vektörlük özelliği, onların ekonomik önemini artırır.
• Morfolojik olarak Tingidae (dantel böcekleri) familyasına benzerlik gösterirler ancak farklı üstfamilyalarda yer alırlar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Tüm Piesmatidae türleri tarım zararlısıdır.
• Gerçek: Çoğu tür fitofajdır ve potansiyel olarak zararlı olabilir, ancak zararın derecesi türlere ve popülasyon yoğunluğuna göre değişir. Bazı türler yabani otlarda yaşar ve doğrudan tarım ürünlerine zarar vermez.
• Efsane 2: İnsanları ısırırlar veya evlere girerler.
• Gerçek: İnsanları ısırmazlar ve bitki öz suyu ile beslendikleri için genellikle insan yerleşim alanlarında bulunmazlar.
• Efsane 3: Kolayca kontrol edilebilirler.
• Gerçek: Özellikle virüs taşıyıcısı olduklarında kontrolü zor olabilir. Kimyasal mücadele, kültürel önlemler ve bitki direncini artırma gibi çeşitli yöntemler kullanılabilir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Schaefer, C.W. & Panizzi, A.R. (2000). Heteroptera of Economic Importance. CRC Press.
• Péricart, J. (1995). Hémiptères Piesmatidae Euro-Méditerranéens. Faune de France.
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Piesmatidae family records.