Phoenicurus phoenicurus

(Linnaeus, 1758)

Türkçe ad: Kızılkuyruk / Bayağı Kızılkuyruk

Latince Anlamı:

• Cins adı – Phoenicurus: Antik Yunanca "phoinix" (kızıl, ateş rengi) + "oura" (kuyruk) → “kızıl kuyruk” anlamında.
• Tür adı – phoenicurus: Cinsle aynı kökten geldiği için tekrarlanmıştır; bu da türün ayırt edici kuyruk rengini vurgular.
• Tam anlam: “Alev rengi kuyruğa sahip kuş”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Aves
• Takım: Passeriformes (Serçemsiler)
• Familya: Muscicapidae (Sinekkapangiller)
• Cins: Phoenicurus
• Tür: Phoenicurus phoenicurus

Morfolojik Tanım

• Boy: 13–14,5 cm
• Kanat açıklığı: 20–24 cm
• Ağırlık: 11–19 g
• Erkek birey:
• Kül grisi sırt
• Siyah yüz maskesi
• Beyaz alın
• Parlak turuncu göğüs ve kuyruk
• Dişi birey:
• Kahverengimsi-sarımsı sırt
• Daha soluk turuncu göğüs
• Kızıl kuyruk benzer şekilde belirgindir
• Tüy değişimi: Yılda bir kez, yaz sonu

Yayılış ve Habitat

• Doğal yayılım: Avrupa, Batı ve Orta Asya
• Kışlama: Afrika'nın kuzeyi ve güney Sahel bölgesi
• Türkiye:
• İç Anadolu, Marmara, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde ilkbahar-yaz üreme dönemi gözlenir
• Habitat:
• Açık ormanlık alanlar, parklar, bahçeler
• Meyve ağaçları, yaşlı ağaç kovukları, taş duvarlar çevresi
• Şehirleşmiş bölgelerde de kolayca yuva kurar

Ekoloji ve Yaşam Döngüsü

• Beslenme:
• Böcekler, örümcekler, tırtıllar
• Sonbaharda küçük meyveler ve böğürtlenler de tüketilir
• Üreme:
• Nisan–Temmuz arasında 1–2 kuluçka
• Dişi, doğal kovuklar veya kutu yuvalara 5–7 yumurta bırakır
• Kuluçka süresi: 12–14 gün
• Yavrular 2 haftada yuvayı terk eder
• Göç: Uzun mesafe göçmeni
• Afrika'dan ilkbaharda döner, sonbaharda ayrılır

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsana tamamen zararsızdır.
• Ne fiziksel temasla ne de dışkısıyla tehlike oluşturmaz
• Bahçecilik açısından faydalıdır (zararlı böcekleri avlar)

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas sonrası etkiler:
• İnsan sağlığına doğrudan olumsuz etkisi yoktur
• İlk yardım:
• Gerekli değildir
• Tıbbi müdahale:
• Gerekli değildir

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• Zararlı böcekleri kontrol eden doğal yırtıcıdır
• Orman sağlığının göstergesi olan bioindikatör kuş türleri arasında yer alır
• İlkbahar göç hareketleri, iklim değişikliği araştırmalarında model tür olarak kullanılır
• Kentsel doğaya uyum sağlayabilmesiyle şehir ekolojisi çalışmalarında önemlidir

İlginç Bilgiler

• Göç sırasında binlerce kilometre yol kat eder, tek gecede yüzlerce km uçabilir
• Yavrularını beslerken günde binlerce böcek avlayabilir
• Erkek birey, ilkbaharda şarkılarla bölge ilanı yapar

1. yüzyıl boyunca Avrupa'da nüfusu düşmüş, ancak yapay yuva kutularıyla toparlanmıştır

Kaynakça

• Cramp, S. (1988). The Birds of the Western Palearctic
• BirdLife International (2021). Species Factsheet: Phoenicurus phoenicurus
• Türkiye Kuş Atlası (DKM, 2020)
• Avibase – The World Bird Database
• Şahin, M. (2022). Türkiye'deki Göçmen Kuşların Taksonomik Gözden Geçirmesi