Fringilla coelebs

Fringilla coelebs

**Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf: Aves (Kuşlar)
• Takım: Passeriformes (Ötücü kuşlar)
• Familya: Fringillidae (İspinozgiller)
• Cins: Fringilla
• Tür: Fringilla coelebs

Latince Adın Anlamı

• Fringilla: Latince’de "küçük ötücü kuş" anlamına gelir; ispinozgillere özgü bir cins adıdır.
• coelebs: Latince “bekâr, yalnız erkek” anlamındadır. Tür ilk kez kışın gözlemlendiğinde yalnızca erkek bireyler görülmüş, dişiler farklı alanlara göçtüğü için bu isim verilmiştir.

Tanım ve Morfoloji

• Boyut: Yaklaşık 14–16 cm
• Kanat açıklığı: 24–28 cm
• Erkek birey:
• Baş ve ense mavimsi gri
• Sırt kırmızımsı kahverengi, karın pembemsi
• Kanatlarda dikkat çekici beyaz çift bant
• Kuyruk siyah, kenarları beyaz
• Dişi birey: Daha sade renklidir – kahverengimsi tonlar hâkim
• Gaga kısa, kalın ve tohum kırmaya uygundur
• Sesi: Melodik ve güçlüdür; “çip-çip-çirr” benzeri ötüşlerle tanınır

Habitat ve Yayılım

• Yayılım: Avrupa, Kuzey Afrika, Batı ve Orta Asya
• Türkiye’de tüm bölgelerde yaygındır:
• Ormanlık alanlar
• Bahçeler, parklık bölgeler
• Tarla ve fundalık kenarları
• Yerleşik türdür, bazı yüksek rakım popülasyonları kışın alçaklara iner
• Kış aylarında geniş sürüler halinde görülür

Ekolojik Rolü

• Beslenme:
• İlkbahar/yaz: Böcek, larva, örümcek
• Sonbahar/kış: Tohum, tahıl, kurumuş meyve
• Böcekleri tüketerek zararlı popülasyonların kontrolünde önemli rol oynar
• Orman ekosisteminde tohum yayılımına katkı sağlar

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır
• Bahçelerde tohum yemesi dışında tarım üzerinde anlamlı zararı yoktur
• İnsanlardan kaçar; saldırganlık ya da parazit taşıma riski çok düşüktür

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Yaralı birey bulunduğunda:
• Eldivenle tutulmalı
• Karanlık, sessiz bir kutuda dinlendirilerek veterinere yönlendirilmelidir
• Gaga darbesi hafif olabilir ama tıbbi müdahale gerekmez

Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım

• Davranışsal ekoloji, ötüş analizi, cinsiyet ayrımı, habitat tercihleri üzerine araştırmalarda kullanılır
• Avrupa’da “model ötücü kuş” olarak bilimsel çalışmalarda yaygındır
• Özellikle dişi bireylerin sessizliği, ses araştırmalarında karşılaştırmalı örnek sunar
• Bazı araştırmalarda kış sürülerinde toplu yön bulma stratejileri incelenmiştir

İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar

• Anadolu’da genellikle “çit kuşu” ya da “renkli ispinoz” olarak da anılır
• Avrupa kültüründe ilkbaharın gelişi ve doğanın uyanışı ile özdeşleştirilir
• Dikkatli dinlenirse her erkeğin ötüşü farklıdır – bölgesel ötüş varyasyonları gelişebilir
• Halk arasında “güzel ötüşlü, zararsız kuş” olarak bilinir ve uğur sayılır

Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar

• Cramp, S. & Perrins, C.M. (1994). The Birds of the Western Palearctic
• Shirihai, H. & Svensson, L. (2018). Handbook of Western Palearctic Birds
• BirdLife International (2023). Species Factsheet: Fringilla coelebs
• eBird, Xeno-Canto (ses kayıtları)
• Türkiye Kuşları Atlası – DADALİST