Anhinga rufa

Anhinga rufa

Afrika Yılanboyunlusu

(Latince anlamı: “Yılan gibi olan” – “Anhinga”: Brezilya Tupi dilinde “şeytan kuşu”; “rufa”: kırmızımsı kahverengi)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Chordata – Kordalılar
• Sınıf: Aves – Kuşlar
• Takım: Suliformes
• Familya: Anhingidae – Yılanboyunlular
• Cins: Anhinga
• Tür: Anhinga rufa Daudin, 1802

Fiziksel Özellikler

• Uzunluk: 80–95 cm
• Kanat açıklığı: 110–130 cm
• Kuyruk: Uzun ve kama biçiminde
• Boyun: Son derece uzun ve esnek (yılanı andırır)
• Gagası: İnce, sivri ve hançer gibi – balık avına uygundur
• Erişkin erkekler: Siyahımsı parlak tüylerle, sırtında gri çizgiler
• Dişiler: Daha kahverengi, boyun ve göğüs açık renkte

Habitat ve Yayılım

• Genellikle Afrika kıtasında, Sahra Altı Afrika ve Madagaskar’da yaygındır.
• Tatlı su gölleri, bataklıklar, nehir deltaları ve geniş sazlık alanlarda bulunur.
• Türkiye’de doğal yayılımı yoktur, ancak Nil Deltası’ndan nadir sapmalar gözlenebilir.

Beslenme

• Temel besin: Küçük balıklar
• Ayrıca kurbağa, yumuşakça ve bazı sucul böcekleri de tüketir
• Avlanma yöntemi: Suda tamamen sessiz ve gizli ilerleyip, ani ve hızlı boyun darbesiyle balığı mızraklar gibi yakalar

Üreme ve Yavru Gelişimi

• Üreme dönemi: Yağışlı mevsimde başlar
• Koloni hâlinde ürerler – genellikle balıkçıllarla birlikte
• Yuva: Ağaç ya da sazlar üzerine kuru dal ve yapraklardan yapılır
• Yumurtalar: Genellikle 3–5 adet beyazımsı yumurta
• Kuluçka süresi: 25–30 gün
• Yavrular tüylendikten sonra 6–7 haftada uçar duruma gelirler

Davranış ve Yaşam Döngüsü

• Uçarken yayvan kanatlarıyla süzülür; boynunu “S” şeklinde kıvırmaz (balıkçıllardan ayrılır)
• Su altında uzun süre kalabilir
• Tüyleri su geçirmez değildir – bu yüzden sık sık kanatlarını açık tutarak güneşlenir
• Yaşam süresi: Doğada 10–12 yıl

Ekolojik Rol

• Su ekosistemlerinde balık populasyonunu dengeleyici rol
• Varlığı, sulak alanların sağlıklı olduğunun göstergelerindendir
• Predatör olarak sucul canlılar üzerinde baskı oluşturur

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsanlara karşı zararsızdır
• Tarım veya balıkçılıkla ilgili bir tehdit oluşturmaz

Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler

• Eski Afrika kabilelerinde uzun boynu nedeniyle “suda yaşayan ejderha kuşu” olarak anılmıştır
• Sudan çıktıktan sonra kuruyan tüyleri nedeniyle mumya gibi duran kuş takma adını da alır
• Bazı yerel halklar, gagasını mızrak ya da ok ucu yapmak için kullanmıştır

Türkiye’deki Varlığı

• Türkiye’de doğal popülasyonu bulunmaz
• Nadiren Mısır üzerinden Hatay-Amik Ovası gibi alanlara vagrant birey gözlenmiştir
• Türkiye gözlem kayıtlarında kesinleşmiş yerleşik popülasyon yoktur

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: “Anhinga yılanları boğarak öldürür.”
2. Gerçek: Yalnızca balık avlayan bir kuştur; yılanlarla ilişkisi sadece boyun yapısından kaynaklı benzetmedir.
3. Efsane: “Anhingalar tüylerini yağlar, bu nedenle su geçirmezdir.”
4. Gerçek: Tüyleri yağlanmaz, bu nedenle suya batabilirler ve bu da avlanma avantajı sağlar.
5. Efsane: “Bu kuş Afrika dışında görülmez.”
6. Gerçek: Asya’da Anhinga melanogaster adlı yakın akrabası yaşar; Anhinga anhinga ise Amerika kıtasında bulunur.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• BirdLife International (2023) – Anhinga rufa species factsheet
• del Hoyo, J., Elliott, A. & Sargatal, J. (1992). Handbook of the Birds of the World Vol. 1. Lynx Edicions
• Maclean, G.L. (1993). Roberts' Birds of Southern Africa