Emberiza cirlus

Emberiza cirlus

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Aves
• Takım: Passeriformes (Ötücü kuşlar)
• Familya: Emberizidae (Kiraz kuşugiller)
• Cins: Emberiza
• Tür: E. cirlus

Latince Adın Anlamı

• Emberiza: Eski Cermen kökenli bir kelimeden türemiştir, “kiraz kuşu” anlamına gelir
• cirlus: Türün ötüşünü yansıtan bir isimdir; “cirl-cirl” şeklindeki karakteristik sesinden türetilmiştir

Tanım ve Morfoloji

• Boy: 15–16 cm
• Kanat açıklığı: 22–26 cm
• Ağırlık: 20–25 gram
• Erkek birey:
• Başta siyah şeritler ve sarı kaş çizgisi
• Boğaz ve göğüs: sarı
• Karın: grimsi
• Sırt ve kanatlar: kestane ve kahverengi karışımı
• Dişi birey: Daha soluk renkli ve çizgili
• Ses:
• Ötüşü kısa, tekrar eden, “tzirrr-tzirrr-tzirrrr” şeklindedir
• Erkek bireyler genellikle açık dallarda ötüş sergiler

Habitat ve Yayılım

• Yayılım alanı: Güney ve Orta Avrupa, Batı Asya
• Türkiye:
• Özellikle Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yerel popülasyonlar hâlinde
• Kırsal alanlar, açık fundalıklar, tarla kenarları, çalılıklarla karışık meyve bahçeleri
• Yerleşiktir, göçmen değildir
• Gözlemlenmesi en kolay dönem: Mart–Haziran arası üreme dönemi

Ekolojik Rolü

• Beslenme:
• Tohumlar (özellikle darı, buğday, yabani ot tohumları)
• Üreme döneminde böcek ve larvalarla da beslenir
• Tarım ekosistemlerinde faydalıdır:
• Zararlı böcek popülasyonunu düşürür
• Doğal tohum yayılımına katkı sağlar
• Açık habitatların sürekliliği için iyi bir biyolojik gösterge türüdür

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsana tamamen zararsızdır
• Tarıma yönelik zararı yoktur
• Hatta doğal haşere kontrolü açısından yararlı bir kuş sayılır

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Küçük ve hassas yapılı olduğundan elle tutulmamalıdır
• Yaralı bireyler yumuşak kutuda, karanlık ortamda tutulup veteriner desteği alınmalıdır
• Ağızla besleme denemeleri risklidir, uzman yardımı gerektirir

Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım

• Doğrudan medikal veya endüstriyel kullanımı yoktur
• Habitat parçalanması ve tarımsal değişikliklerin etkileri üzerine yapılan çalışmalarda referans tür olarak kullanılır
• Kırsal kuş çeşitliliğini ölçen Avrupa Kuş Endeksleri'nde yer alır

İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar

• Türkiye’de halk arasında “cırlak” ya da “cırlangıç” olarak anılır
• Eskiden çiftçiler, bu türün ötüşünü “baharın başladığına” dair işaret olarak kabul ederdi
• Avrupa’da bazı yerlerde “vineyard bunting” olarak anılır çünkü üzüm bağlarında yaygındır
• Gözlemciler tarafından sıklıkla sarı başlı kuşlarla karıştırılır, ama baştaki siyah şeritler ayırt edicidir
• Kültürel motiflerde sadakat, yerel bağlılık ve kırsal sesin sembolü olarak geçer

Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar

• Cramp, S. & Perrins, C.M. (1994). Birds of the Western Palearctic
• BirdLife International (2023). Emberiza cirlus – Species Factsheet
• Türkiye Kuş Atlası – DADALİST
• European Bird Census Council – Farmland Bird Index
• eBird Türkiye Verileri
• Shirihai, H. (2016). The Birds of Israel and the Middle East