Cecropis daurica

Cecropis daurica

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf: Aves (Kuşlar)
• Takım: Passeriformes (Ötücü kuşlar)
• Familya: Hirundinidae (Kırlangıçgiller)
• Cins: Cecropis
• Tür: Cecropis daurica

Latince Adın Anlamı

• Cecropis: Antik Atina kralı Kekrops’tan gelir; kırlangıçların klasik Yunan'daki kutsallığına işaret eder.
• daurica: Rusya’nın Dauria bölgesine gönderme yapar; bu türün ilk tanımlandığı yerlerden biri.

Tanım ve Morfoloji

• Boyut: Yaklaşık 17–20 cm (kuyruk dahil)
• Renk:
• Üst taraf koyu çelik-mavi
• Ense ve yanaklar kızıl/kiremit rengi
• Alt taraf açık bej-krem
• Kuyruk uzun, çatallı ve dış tüyleri sivri uçlu
• Kanatları uzun, sivri ve aerodinamik yapıdadır
• Genellikle diğer kırlangıçlardan daha sessiz ve daha alçaktan uçar
• Gaga kısa ama geniştir; havadaki böcekleri yakalamaya uygundur

Habitat ve Yayılım

• Yayılım: Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Orta ve Güney Asya
• Türkiye’de geniş yayılım gösterir, özellikle:
• Güneydoğu Anadolu
• Akdeniz ve Ege bölgeleri
• İç Anadolu’nun güney kesimleri
• Tercih ettiği habitatlar:
• Kaya duvarları, köprü altları, viyadükler
• Mağara girişleri, antik yapılar
• Bazen kırsal yapılarda da yuva kurabilir
• Göçmendir:
• İlkbaharda gelir (Mart–Nisan)
• Yaz boyunca ürer
• Sonbaharda Afrika’ya geri döner

Ekolojik Rolü

• Besin kaynağı: Uçan böcekler (sivrisinek, sinek, küçük yusufçuklar, tatarcıklar)
• Sürekli uçarak avlanır; hava yoluyla biyolojik mücadele ajanıdır
• Yavrularına günde onlarca uçan böcek taşıyarak popülasyon kontrolü sağlar
• Ekosistemlerde zararlı böcek kontrolünde anahtar tür kabul edilir

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsanlara tamamen zararsızdır.
• Saldırgan değildir, yuvasına yaklaşan insanlardan uzak durur
• Küçük alanlara yuva yapması bazı yerlerde yapı estetiğini etkileyebilir, ama zarar vermez

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Doğrudan temas riski yoktur
• Yaralı kırlangıç bulunursa:
• Eldivenle tutulmalı
• Soğuk, karanlık bir kutuda dinlendirilmeli
• En yakın yaban hayvanı rehabilitasyon merkezine ulaştırılmalı
• Kuş gribi şüpheli bölgelerde eldivensiz temas önerilmez

Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım

• Havadan böcek kontrolünde doğrudan faydalıdır
• Uçuş aerodinamiği üzerine yapılan çalışmalarda model organizmadır
• Göç izleme çalışmaları, iklim değişikliği ile ilgili davranış analizlerinde kullanılır
• Ayrıca çevre kalitesi göstergesi olarak da değerlidir (kirli bölgelerde daha az yuva yapar)

İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar

• Çamurla yaptığı testi biçimli yuvası ile tanınır; dar bir tünel girişiyle son derece korunaklıdır
• Anadolu’da bazı köylerde “kaya kırlangıcı” olarak bilinir, uğurlu sayılır
• Yuvasını bozan kişinin kötü şansla karşılaşacağına inanılır – halk arasında dokunulmaz sayılır
• Roma ve Bizans kalıntılarında hâlâ aktif yuvalarına rastlanır
• Sessizliği ve zarif uçuşu ile diğer kırlangıç türlerinden kolayca ayırt edilir

Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar

• Turner, A. (2004). Swallows & Martins: An Identification Guide
• Kirwan, G.M. et al. (2008). The Birds of Turkey
• BirdLife International (2023). Species Factsheet: Cecropis daurica
• eBird Global Database
• Türkiye Kuşları Gözlem Raporları (DADALİST)