Cecropis daurica
Cecropis daurica
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf: Aves (Kuşlar)
- Takım: Passeriformes (Ötücü kuşlar)
- Familya: Hirundinidae (Kırlangıçgiller)
- Cins: Cecropis
- Tür: Cecropis daurica
Latince Adın Anlamı
- Cecropis: Antik Atina kralı Kekrops’tan gelir; kırlangıçların klasik Yunan'daki kutsallığına işaret eder.
- daurica: Rusya’nın Dauria bölgesine gönderme yapar; bu türün ilk tanımlandığı yerlerden biri.
Tanım ve Morfoloji
- Boyut: Yaklaşık 17–20 cm (kuyruk dahil)
- Renk:
- Üst taraf koyu çelik-mavi
- Ense ve yanaklar kızıl/kiremit rengi
- Alt taraf açık bej-krem
- Kuyruk uzun, çatallı ve dış tüyleri sivri uçlu
- Kanatları uzun, sivri ve aerodinamik yapıdadır
- Genellikle diğer kırlangıçlardan daha sessiz ve daha alçaktan uçar
- Gaga kısa ama geniştir; havadaki böcekleri yakalamaya uygundur
Habitat ve Yayılım
- Yayılım: Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Orta ve Güney Asya
- Türkiye’de geniş yayılım gösterir, özellikle:
- Güneydoğu Anadolu
- Akdeniz ve Ege bölgeleri
- İç Anadolu’nun güney kesimleri
- Tercih ettiği habitatlar:
- Kaya duvarları, köprü altları, viyadükler
- Mağara girişleri, antik yapılar
- Bazen kırsal yapılarda da yuva kurabilir
- Göçmendir:
- İlkbaharda gelir (Mart–Nisan)
- Yaz boyunca ürer
- Sonbaharda Afrika’ya geri döner
Ekolojik Rolü
- Besin kaynağı: Uçan böcekler (sivrisinek, sinek, küçük yusufçuklar, tatarcıklar)
- Sürekli uçarak avlanır; hava yoluyla biyolojik mücadele ajanıdır
- Yavrularına günde onlarca uçan böcek taşıyarak popülasyon kontrolü sağlar
- Ekosistemlerde zararlı böcek kontrolünde anahtar tür kabul edilir
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsanlara tamamen zararsızdır.
- Saldırgan değildir, yuvasına yaklaşan insanlardan uzak durur
- Küçük alanlara yuva yapması bazı yerlerde yapı estetiğini etkileyebilir, ama zarar vermez
İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi
- Doğrudan temas riski yoktur
- Yaralı kırlangıç bulunursa:
- Eldivenle tutulmalı
- Soğuk, karanlık bir kutuda dinlendirilmeli
- En yakın yaban hayvanı rehabilitasyon merkezine ulaştırılmalı
- Kuş gribi şüpheli bölgelerde eldivensiz temas önerilmez
Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım
- Havadan böcek kontrolünde doğrudan faydalıdır
- Uçuş aerodinamiği üzerine yapılan çalışmalarda model organizmadır
- Göç izleme çalışmaları, iklim değişikliği ile ilgili davranış analizlerinde kullanılır
- Ayrıca çevre kalitesi göstergesi olarak da değerlidir (kirli bölgelerde daha az yuva yapar)
İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar
- Çamurla yaptığı testi biçimli yuvası ile tanınır; dar bir tünel girişiyle son derece korunaklıdır
- Anadolu’da bazı köylerde “kaya kırlangıcı” olarak bilinir, uğurlu sayılır
- Yuvasını bozan kişinin kötü şansla karşılaşacağına inanılır – halk arasında dokunulmaz sayılır
- Roma ve Bizans kalıntılarında hâlâ aktif yuvalarına rastlanır
- Sessizliği ve zarif uçuşu ile diğer kırlangıç türlerinden kolayca ayırt edilir
Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar
- Turner, A. (2004). Swallows & Martins: An Identification Guide
- Kirwan, G.M. et al. (2008). The Birds of Turkey
- BirdLife International (2023). Species Factsheet: Cecropis daurica
- eBird Global Database
- Türkiye Kuşları Gözlem Raporları (DADALİST)