Oymak Grapholitini

Tortricidae (Bükücü Güveler) familyasının Olethreutinae alt familyasına ait bir oymak olan Grapholitini, tarımsal açıdan önemli zararlı türleri içeren, orta ila küçük boyutlu güvelerden oluşur. Larvaları genellikle meyveler, tohumlar veya bitki sapları içinde tünel açarak beslenmeleriyle bilinirler.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Grapholitini oymağı, Tortricidae familyasının en büyük ve ekonomik olarak en önemli alt familyalarından biri olan Olethreutinae içerisinde sınıflandırılır. Bu oymak, morfolojik özellikler, beslenme alışkanlıkları ve genetik analizlere göre bir araya getirilmiş, filogenetik olarak ilişkili birçok cinsi içerir.

Genel Özellikleri:

Boyut: Oymak üyeleri genellikle küçük ila orta boyutlu güvelerdir. Kanat açıklıkları türden türe değişmekle birlikte genellikle 10-25 mm arasındadır.
Kanat Yapısı ve Deseni: Kanatları genellikle nispeten dardır ve dinlenirken çatı şeklinde vücudun üzerinde durur. Renkleri çoğunlukla gri, kahverengi, siyah veya pas tonlarında olup, üzerinde karmaşık desenler, bantlar, noktalar veya metalik parıltılar bulunabilir. Bu desenler, türlerin ağaç kabukları veya bitki kalıntıları üzerinde kamufle olmalarına yardımcı olur. Birçok türün ön kanatlarının dış kenara yakın kısmında belirgin bir "ocellus" (göz benzeri leke) deseni bulunur.
Vücut Yapısı: Genellikle ince yapılıdırlar.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family):şimdilik Tortricidae (Bükücü Güveler)
Alt Aile (Subfamily): Olethreutinae
Oymak (Tribus): Grapholitini (Guenée, 1845)

Oymak İçindeki Önemli Cinsler (Örnekler):

Bu oymak içerisinde yer alan bazı önemli ve yaygın cinsler ve bunlara ait bilinen zararlı türler şunlardır:

Grapholita (Bu cinse ait türler, oymaka adını vermiştir.)
Grapholita molesta (Doğu Meyve Güvesi): Elma, armut, şeftali gibi meyve ağaçlarında zararlıdır.
Grapholita funebrana (Erik İç Kurdu): Erik ve can eriklerinde önemli zararlara neden olur.
Cydia
Cydia pomonella (Elma İç Kurdu): Elma, armut, ceviz gibi meyvelerin en önemli zararlılarından biridir.
Cydia splendana (Kestane İç Kurdu): Kestane meyvelerinde zarar yapar.
Cydia nigricana (Bezelye İç Kurdu): Bezelye gibi baklagillerde zararlıdır.
Pammene
Dichrorampha

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Grapholitini oymağı üyeleri, kozmopolit bir yayılıma sahiptir ve dünyanın hemen hemen her yerinde, özellikle de ılıman bölgelerde bulunurlar.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Grapholitini oymağına ait birçok tür Türkiye'de yayılış gösterir ve bazıları önemli tarım zararlılarıdır. Bu türler genellikle meyve bahçeleri, ormanlar, parklar, bahçeler, fidanlıklar ve doğal bitki örtüsünün yoğun olduğu alanlar gibi farklı habitatlarda bulunabilir. Türkiye'nin zengin bitki örtüsü ve çeşitli tarım alanları, bu oymağa ait birçok türün yaşamasına olanak tanır.
Habitat Tercihi: Bu oymaktaki türler, larvalarının beslendiği konukçu bitkilerinin bulunduğu habitatları tercih ederler. Larvalar genellikle ağaçların, çalıların, otsu bitkilerin meyveleri, tohumları, sapları veya tomurcukları içinde beslenirler. Bu nedenle, güveler genellikle bu bitki örtüsünün yoğun olduğu yerlerde görülürler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Grapholitini oymağı üyelerinin yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa ve ergin (güve) evrelerinden oluşan tam metamorfoz (holometabol) bir yapıya sahiptir. Çoğu tür yılda bir veya birden fazla döl verebilir; özellikle zararlı türler genellikle birden fazla döl verirler.

Larva (Tırtıl): Bu oymaktaki tırtıllar, bitki dokuları içinde tünel açarak (endofitik) veya meyvelerin içine girerek beslenmeleriyle bilinirler. Genellikle soluk renkli (beyazımsı, krem veya pembemsi) ve başları daha koyu (kahverengi veya siyah) olur. Bu beslenme şekli, onları doğal düşmanlardan ve pestisitlerden bir ölçüde korur. Tarım ürünlerinde ciddi ekonomik kayıplara neden olabilirler.
Pupa: Gelişimini tamamlayan larvalar, pupa evresine geçerler. Pupa genellikle zararlı olduğu bitkinin içinde, ağaç kabuklarının altında, toprakta veya bitki kalıntıları arasında oluşturulan bir koza içinde bulunur. Kışı genellikle pupa veya olgun larva evresinde geçirirler.
Uçuş Zamanı (Ergin Güve): Ergin güveler genellikle ilkbahardan sonbahara kadar, türden türe ve döl sayısına bağlı olarak değişen uçuş dönemlerine sahiptir. Tarımsal zararlılar için feromon tuzakları, uçuş periyotlarını ve popülasyon yoğunluklarını izlemek için kullanılır.
Davranış: Çoğu Grapholitini üyesi geceleri aktiftir ve ışık kaynaklarına çekilebilirler. Gündüzleri ise bitki örtüsü arasına gizlenerek dinlenirler.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Grapholitini oymağına ait türler insanlar için zehirli değildir. Ne ergin güveler ne de tırtılları insanlar için toksik madde içermez. İnsanlar için doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu oymağın türlerinin veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları genellikle yakıcı tüylere sahip değildir ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Grapholitini üyeleriyle temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Grapholitini oymağı üyeleri, ekosistemde birincil tüketici olarak rol oynarlar. Ancak en önemli ekolojik rolleri, özellikle tarım ve ormancılık alanlarındaki zararlı konumlarıdır.

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkilerinin meyveleri, tohumları veya diğer dokularıyla beslenerek bitki popülasyonları üzerinde doğal bir etkiye sahiptir. Doğal ekosistemlerde, bitki popülasyonlarını dengelemeye yardımcı olabilirler. Ergin güveler ise çiçeklerden nektar alarak bazı bitkilerin tozlaşmasına katkıda bulunabilirler. Besin zincirinde kuşlar, yarasalar, parazitoitler ve diğer avcı böcekler için besin kaynağıdırlar.
Koruma Durumu: Grapholitini oymağı genel olarak küresel ölçekte tehdit altında değildir, çünkü birçok türü tarımsal zararlı olarak yaygın bir dağılıma sahiptir. IUCN Kırmızı Listesi'nde oymak düzeyinde bir değerlendirme bulunmamaktadır, ancak bazı bireysel türler (özellikle nadir veya lokal dağılımlı olanlar) listelenebilir. Tarımsal zararlı olan türler için koruma yerine kontrol programları uygulanır.
Potansiyel Tehditler (Tarımsal açıdan):
Monokültür Tarım: Belirli meyve veya ürünlerin tek tip olarak yetiştirildiği geniş alanlar, bu zararlı türlerin popülasyonlarının hızla artması için ideal koşullar yaratır.
Pestisit Kullanımı: Kontrol altında tutulması için kullanılan kimyasal ilaçlar, hem hedef zararlıyı hem de doğal düşmanları olumsuz etkileyebilir. Bu da uzun vadede zararlının direnç geliştirmesine ve daha zor kontrol edilebilir hale gelmesine neden olabilir.
İklim Değişikliği: Sıcaklık ve nemdeki değişiklikler, türlerin yaşam döngülerini hızlandırarak daha fazla döl vermesine ve popülasyonlarının artmasına neden olabilir, bu da zararın şiddetini artırabilir.

Bu türlerin kontrolü için genellikle entegre zararlı yönetimi (IPM) yaklaşımları kullanılır. Bu yaklaşımlar arasında kültürel önlemler (budama, hasat yönetimi), biyolojik kontrol (doğal düşmanların kullanımı), biyoteknolojik yöntemler (feromon tuzakları, çiftleşme karışıklığı) ve gerektiğinde kimyasal mücadele yer alır.

Kaynaklar

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı - Bitki Koruma Ürünleri Daire Başkanlığı: Elma İç Kurdu, Doğu Meyve Güvesi, Erik İç Kurdu gibi Grapholitini üyelerinin mücadelesi ile ilgili teknik talimatlar. (Bu tür resmi kaynaklar yerel tarım il müdürlükleri veya bakanlık web sitesinde bulunabilir.)
Ziraat Fakültesi Dergileri ve Makaleleri: Türkiye'deki üniversitelerin ziraat fakülteleri tarafından yayımlanan dergilerde Tortricidae familyası ve Grapholitini oymağına ait zararlı türlerin biyolojisi, ekolojisi ve mücadelesi üzerine birçok bilimsel makale bulunmaktadır.
Fauna Europaea: Tortricidae familyası ve alt familyaları ile oymakların taksonomik sınıflandırması ve Avrupa'daki yayılışı hakkında bilgi sağlar.
Fauna Europaea - Grapholitini (Bu bağlantı genel bir örnektir, Grapholitini oymağına ait doğru bağlantıyı kontrol etmek gerekebilir.)
Lepiforum.de: Avrupa Lepidoptera'sı üzerine kapsamlı bilgiler sunan bir veri tabanıdır. Oymak ve cins düzeyinde detaylı sınıflandırma ve tür bilgileri içerebilir.
Lepiforum.de - Olethreutinae (Oymak listeleri ve tür detayları için)
Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Grapholitini oymağına ait cins ve türlerin küresel gözlem kayıtları ve dağılım verilerini sağlar.
GBIF - Grapholitini (Bu bağlantı genel bir örnektir, Grapholitini oymağına ait doğru bağlantıyı kontrol etmek gerekebilir.)
Fotoğraf: Özgür KOÇAK