Microphysidae

Microphysidae – Minik Ağaç Kabuğu Avcıları (Latince: Microphysidae, "küçük vücutlu" anlamına gelir; Yunanca "mikros" = küçük, "physis" = doğa/vücut)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Miroidea
• Familya: Microphysidae Dohrn, 1862

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Çok küçük böceklerdir, genellikle 1.5-3.5 mm uzunluğundadırlar. Vücutları ovalden yuvarlağa yakın bir şekle sahiptir.
• Cinsel Dimorfizm: Bu familyanın en dikkat çekici özelliklerinden biri, belirgin cinsel dimorfizmdir (eşeysel farklılık).
• Erkekler: Genellikle kanatlı (makropteröz) ve daha ince yapılıdır. Gözleri büyük ve belirgindir.
• Dişiler: Çoğunlukla kanatsız (apteröz) veya çok kısa kanatlı (brakipteröz) ve daha tombul, yuvarlak bir vücuda sahiptirler. Gözleri genellikle küçülmüş veya körelmiştir.
• Baş: Nispeten küçük, ancak erkeklerde belirgin bileşik gözlere sahiptir. Ocelli (basit gözler) bulunmaz.
• Antenler: Nispeten kısa ve incedir, genellikle 4 segmentlidir.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten kısadır ve avlarını delmek için özelleşmiştir.
• Gövde: Genellikle koyu renklerde (siyah, koyu kahverengi) olabilirler ve mat bir görünüme sahiptirler. Vücut yüzeyleri sık kıllarla kaplı olabilir.
• Kanatlar: Erkeklerde tam gelişmiş, dişilerde ise genellikle ya tamamen yok ya da çok kısadır. Ön kanatlar (hemelytra) belirgin venasyona sahiptir ve dinlenme halindeyken sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır.
• Bacaklar: Nispeten kısa ve güçlüdür. Özellikle ön bacaklar, av yakalamak için hafifçe kalınlaşmış olabilir. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 veya 3 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Genellikle ağaç kabukları, likenli ve yosunlu ağaçlar, kayalar ve ağaç kovukları gibi nemli ve gölgelik alanlarda yaşarlar. Ağaçların ve kayaların yarıklarında veya kabuk altlarında gizlenirler.
• Ekolojik Rol: Yırtıcı (predatör) böceklerdir. Özellikle küçük eklembacaklılar, akarlar ve kollembollar (yaykuyruklular) gibi ağaç kabuğunda veya likenlerin arasında yaşayan minik avlarla beslenirler. Orman ekosistemlerinde zararlı olabilecek bu küçük organizmaların popülasyonlarını kontrol etmede rol oynarlar.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Pusu kurarak veya yavaşça avlarını arayarak avlanırlar. Küçük boyutlarına rağmen etkili avcılardır.
• Aktivite: Genellikle gizli yaşam tarzı sürdürürler. Erkekler bazen kanatlı oldukları için uçarken veya ışığa doğru çekilirken görülebilir. Dişiler ise genellikle saklandıkları yerlerde kalırlar.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını ağaç kabuklarının arasına veya likenlerin içine bırakır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer ve beslenerek büyürler. Nimflerde de cinsel dimorfizm belirgin olabilir.
• Dağılım: Dünya genelinde geniş bir yayılış gösterirler, ancak tür çeşitliliği sıcak ve nemli bölgelerde daha fazladır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Microphysidae familyası Türkiye'de de yayılış gösteren bir gruptur, ancak küçük boyutları ve gizli yaşam tarzları nedeniyle genellikle gözden kaçabilirler.
• Türkiye'de bu familyadan bazı türlerin varlığına dair kayıtlar bulunmaktadır. Özellikle ormanlık ve nemli bölgelerde, ağaç kabukları ve likenler üzerinde yapılan araştırmalarla daha fazla türün tespit edilmesi mümkündür.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz. Evlerde veya insan yerleşimlerinde bulunmazlar.

Latince Adının Anlamı:

• "Microphysidae", Yunanca "mikros" (küçük) ve "physis" (doğa/vücut) kelimelerinden türemiştir. Bu isim, familyanın üyelerinin çok küçük boyutlarına atıfta bulunur.

İlginç Bilgiler:

• Bu familyadaki cinsel dimorfizm, böcekler dünyasında oldukça çarpıcı örneklerden biridir ve farklı yaşam stratejilerine işaret eder. Kanatlı erkekler yeni habitatlara yayılırken, kanatsız dişiler uygun bölgelerde kalır ve üremeye odaklanır.
• Küçük boyutları ve kamuflaj yetenekleri sayesinde genellikle fark edilmezler.
• Ağaç kabukları ve likenler gibi mikrohabitatların ekolojisinde önemli bir rol oynarlar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Ağaçlara zarar verirler veya bitki öz suyu emerler.
• Gerçek: Tamamen yırtıcıdırlar ve ağaçlara zarar vermezler; aksine, ağaç kabuğu üzerinde yaşayan zararlı olabilecek küçük akarlar ve böceklerle beslenirler.
• Efsane 2: Evlere girerler veya haşere olarak yayılırlar.
• Gerçek: Doğal ormanlık ve ağaçlık habitatlara sıkı sıkıya bağlıdırlar ve insan yerleşim alanlarında bulunmazlar.
• Efsane 3: Nadir görüldükleri için nesli tükenmek üzeredirler.
• Gerçek: Nadir görülmelerinin nedeni küçük boyutları ve gizli yaşam tarzlarıdır; popülasyonları genellikle sağlıklı ve yayılışları geniştir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Henry, T.J. (1997). Phylogenetic analysis of the Lygaeoidea (Hemiptera: Heteroptera) based on adult morphological characters. Systematic Entomology.
• Kerzhner, I.M. (1987). On the classification of the family Microphysidae (Heteroptera: Miroidea). Zoologischer Anzeiger.
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Microphysidae family records.