Lygaeidae

Lygaeidae – Kara Tohum Böcekleri / Çim Tohum Böcekleri (Latince: Lygaeidae, cins ismi Lygaeus'tan gelir; Yunanca "lygaios" = gölgeli, karanlık, karanlıkta yaşayan anlamına gelebilir, bu da böceklerin koyu renklerine veya gizli yaşam tarzlarına atıf olabilir)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Lygaeoidea
• Familya: Lygaeidae Schilling, 1829

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte, genellikle 3-15 mm uzunluğundadırlar. Vücut şekilleri ovalden uzuncaya kadar oldukça çeşitlilik gösterir.
• Baş: Genellikle belirgin, üçgenimsi veya hafifçe uzamış olup, büyük bileşik gözlere sahiptir. Ocelli (basit gözler) bulunur.
• Antenler: Genellikle 4 segmentli, orta uzunlukta ve incedir.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten uzundur ve bitki öz suyu veya tohum öz suyu emmeye adapte olmuştur. Dinlenme halindeyken vücudun altına doğru katlanır.
• Gövde: En karakteristik özelliklerinden biri, genellikle siyah, kahverengi veya gri zemin üzerine kırmızı, turuncu veya beyaz parlak desenlere sahip olmalarıdır. Bu parlak renkler, yırtıcılara karşı bir uyarı (aposematizm) işlevi görebilir. Vücut yüzeyleri kıllı veya pürüzsüz olabilir. Skutellum (kalkan) genellikle üçgen şeklindedir.
• Kanatlar: Çoğu türde kanatlar tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Dinlenme halindeyken kanatlar sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Hemelytra'nın (ön kanatların) membranöz (zarsı) kısmında genellikle 4-5 basit damar bulunur.
• Bacaklar: Nispeten incedir, ancak güçlüdür. Bitki üzerinde veya yerde hareket etmeye adapte olmuştur. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 3 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Çok çeşitli habitatlarda bulunurlar: otlaklar, tarlalar, bahçeler, ormanlık alanlar, çayırlıklar ve yol kenarları. Genellikle otsu bitkilerin, çalıların veya ağaçların tohumları, meyveleri veya sapları üzerinde bulunurlar.
• Ekolojik Rol: Çoğunlukla fitofaj (bitki yiyen) böceklerdir. Özellikle tohumlarla beslenirler ve bu nedenle "tohum böcekleri" olarak bilinirler. Bazı türler meyvelerde veya bitki saplarında emgi yaparak tarımsal zararlara neden olabilirler. Bununla birlikte, familya içinde birkaç yırtıcı (predatör) veya omnivor (hepçil) tür de bulunur, ancak çoğunluk bitki yiyicidir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Konakçı bitkilerinin tohumlarından, meyvelerinden veya bitki öz suyundan beslenirler. Özellikle yere düşen tohumlar veya bitki üzerindeki olgunlaşan tohumlar tercih edilir.
• Aktivite: Genellikle gündüz aktiftirler. Tehdit altında olduklarında uçarak kaçar veya yere düşerek ölü taklidi yapabilirler.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını genellikle toprağa, bitki kalıntılarına veya konakçı bitkinin tohum kapsüllerinin içine bırakır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer, ancak kanatsızdır ve genellikle renkleri daha soluk olabilir. Nimfler de bitki veya tohum öz suyu ile beslenerek büyürler.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; Antarktika hariç tüm kıtalarda çok geniş bir yayılış gösterirler. En büyük Heteroptera familyalarından biri olup, binlerce türü tanımlanmıştır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Lygaeidae familyası, Türkiye faunasında çok yaygın ve tür çeşitliliği açısından en zengin Heteroptera familyalarından biridir.
• Ülkenin her bölgesindeki farklı bitki örtüsü tiplerinde, tarım alanlarında, bahçelerde, çayırlarda ve ormanlık alanlarda çok sayıda Lygaeidae türüne rastlamak mümkündür.
• Lygaeus equestris (Linnaeus, 1758) (Kırmızı Kara Tohum Böceği) gibi parlak renkli ve oldukça tanınabilir türler Türkiye'de yaygın olarak bulunur. Ayrıca Spilostethus pandurus (Scopoli, 1763) ve Oxycarenus hyalinipennis (Costa, 1847) (Pamuk Tohum Böceği) gibi bazı önemli tarım zararlısı türler de Türkiye'de mevcuttur.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildirler ve ısırmazlar.
• Ancak, bazı türler pamuk, mısır, buğday, sebzeler ve diğer tarım ürünlerinin tohumlarına veya meyvelerine zarar vererek ekonomik kayıplara yol açabilirler. Özellikle pamuk tohum böcekleri, hasat öncesi ve sonrası depolanmış pamuk tohumlarında ciddi zararlar oluşturabilir.

Latince Adının Anlamı:

• "Lygaeidae", familyanın tip cinsi olan Lygaeus'tan gelir. Yunanca "lygaios" (gölgeli, karanlık, karanlıkta yaşayan) kelimesinden türemiş olabileceği düşünülmektedir. Bu isim, böceklerin genellikle koyu renklerine veya gizli yaşam tarzlarına atıfta bulunabilir.

İlginç Bilgiler:

• Lygaeidae familyası içinde, bazı türler "Uyarıcı Renklenme" (Aposematizm) sergileyerek yırtıcılara karşı zehirli veya kötü tada sahip olduklarını belirtirler.
• Bazı türler, besinlerini bitkilerin tohumlarından alırken, tohumların çimlenme yeteneğini azaltabilirler.
• Morfolojik olarak Lygaeoidea üstfamilyası içindeki diğer birçok familya (örneğin Rhyparochromidae, Oxycarenidae, Artheneidae) eskiden Lygaeidae'nin alt familyası olarak kabul edilirdi. Güncel sınıflandırmada bu gruplar ayrı familyalar olarak sınıflandırılmıştır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Tüm Lygaeidae türleri tarım zararlısıdır.
• Gerçek: Familya içinde zararlı türler olsa da, çoğu tür zararlı olarak kabul edilmez veya doğal ekosistemlerde önemli bir denge unsuru olarak rol oynar.
• Efsane 2: İnsanları ısırırlar veya tehlikelidirler.
• Gerçek: İnsanları ısırmazlar ve zehirli değildirler. Savunma amaçlı bile olsalar insanlara zarar vermezler.
• Efsane 3: Tüm tohum böcekleri aynıdır.
• Gerçek: Tohumlarla beslenen birçok farklı böcek grubu (örneğin Bruchidae familyasındaki böcekler) bulunur. Lygaeidae, Hemiptera takımına ait gerçek tohum böceklerinden sadece biridir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Slater, J.A. (1964). A Catalogue of the Lygaeidae of the World. University of Connecticut, Storrs.
• Henry, T.J. (1997). Phylogenetic analysis of the Lygaeoidea (Hemiptera: Heteroptera) based on adult morphological characters. Systematic Entomology.
• Péricart, J. (1995). Hémiptères Lygaeidae Euro-Méditerranéens. Faune de France.
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Lygaeidae family records.