Enicocephalidae

Enicocephalidae – Tektaraflı Başlı Böcekler

(Latince: Enicocephalidae, "çökmüş başlılar" ya da "bükülmüş başlılar" anlamına gelir; Yunanca "eniko" = dar, "kephalē" = baş)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar

• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar

• Sınıf: Insecta – Böcekler

• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar

• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar

• Üstfamilya: Enicocephaloidea

• Familya: Enicocephalidae Stål, 1860

Morfolojik Özellikler:

• Baş: Asimetrik görünümlü, genellikle tek taraflı çıkıntılı (tek taraflı baş yapısı familyanın ayırt edici özelliğidir).

• Ağız yapısı: Delici-emici (bitki özsuyu yerine avlara saplanır, genellikle yumuşak vücutlu eklem bacaklılarla beslenir).

• Antenler: 4 segmentli, ipliksi.

• Gövde: İnce yapılı, silindirik ve genellikle kahverengi tonlarda.

• Kanatlar: Bazı türlerde tam gelişmiş, bazı türlerde kısmen gelişmiş veya hiç yoktur.

• Bacaklar: Uzun, ince ve çevik hareketlere uygundur.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Orman altı örtüsü, yosunlu kayalık bölgeler, çürüyen yaprak katmanı gibi nemli mikrohabitatlarda yaşarlar.

• Avcıdırlar; özellikle küçük yumuşak vücutlu böcekler ve larvalarla beslenir.

• Genellikle gizli yaşam tarzına sahip olduklarından doğrudan gözlemlenmeleri zordur.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Predatördür (avcı); diğer küçük omurgasızları avlar.

• Aktivite: Gece aktiftirler, gündüzleri gizlenir.

• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını genellikle çürük organik materyale bırakır.

• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterir.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Türkiye’de Enicocephalidae familyasına ait kayıtlı tür sayısı çok azdır.

• Enicocephalus rhombifer (Fieber, 1861) – Türkiye'nin Akdeniz kıyı şeridindeki nemli ormanlık alanlarında nadir de olsa tespit edilmiştir.

• Enicocephalidae familyası, Türkiye'de oldukça az araştırılmış bir gruptur ve muhtemelen daha fazla tür keşfedilmeyi beklemektedir.

İnsana Zararlılığı:

İnsana doğrudan zararlı değildir. Zehirli değildir, ısırmaz. Ancak bazı türler, baskı altında kaldığında hafif sokma davranışı gösterebilir. Tıbbi önemi bulunmaz.

Latince Adının Anlamı:

Enicocephalus, "dar" (enico) ve "baş" (kephale) kelimelerinden türemiştir. Asimetrik baş yapısına işaret eder.

İlginç Bilgiler:

1. Enicocephalidae familyası, başının sağa ya da sola eğik olması nedeniyle “tek yönlü başlılar” olarak bilinir.
2. Taksonomi açısından oldukça izole bir grup olup diğer Hemipteranlardan kolayca ayırt edilir.
3. Mikroskobik düzeyde incelendiğinde kafa kapsülünde önemli asimetri gözlenir.
4. Çok sayıda tür henüz tanımlanmamıştır; tropik bölgelerde tür çeşitliliği yüksektir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Bu böcekler “yarasa pireleri” olarak bilinir.

Gerçek: Hiçbir şekilde pirelerle ilişkili değillerdir. Tamamen farklı bir takıma (Hemiptera) aittirler.

• Efsane 2: Isırıkları zehirlidir.

Gerçek: Zehirli değillerdir ve insanları ısırmaları nadirdir; tehdit altında kendini savunma amacıyla sadece küçük böcekleri delmeye uygun ağız yapısına sahiptirler.

• Efsane 3: Evlerde görülebilirler.

Gerçek: Hayır. Bu familya üyeleri doğada, özellikle nemli yaprak çöplüğü ve yosun altında yaşar, evlerde bulunmazlar.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera).

• Weirauch, C. et al. (2019). Areas of endemism in Hemiptera and biogeographical patterns.

• Türkiye Entomoloji Dergisi.

• GBIF.org – Enicocephalidae family records.