Diplodus vulgaris

Diplodus vulgaris, Sparidae (Çipura ve Sargozgiller) familyasına ait bir balık türüdür. Türkiye sularında yaygın olarak Karagöz olarak anılır (bu isim bazen Oblada melanura için de kullanılır, ancak Diplodus vulgaris için daha yaygındır) veya belirgin morfolojisine atıfla İki Bantlı Çipura olarak da adlandırılabilir. İngilizcede Common Two-banded Seabream (Yaygın İki Bantlı Çipura) olarak bilinir.

Latince ismindeki "Diplodus", "çift diş" anlamına gelir ve bu cinsin tipik kesici diş yapısına atıfta bulunur. "Vulgaris" ise Latince "ortak", "yaygın" anlamına gelir ve bu türün kendi dağılım alanında ne kadar sık görüldüğünü ifade eder.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıTürkçe Adı / AçıklamaÂlem (Kingdom)AnimaliaHayvanlarŞube (Phylum)ChordataKordalılarSınıf (Class)ActinopterygiiIşınsal YüzgeçlilerTakım (Order)SpariformesAile (Family)SparidaeÇipura ve SargozgillerCins (Genus)DiplodusTür (Species)D. vulgarisYabancı AdıCommon Two-banded SeabreamTanımlayanGeoffroy Saint-Hilaire, 1817Latince AnlamıDiplodus: "Çift diş". Vulgaris: "Yaygın, ortak".

II. Morfolojik ve Fiziksel Özellikler

• Boyut ve Ağırlık: Ortalama 22 cm boyundadır. Maksimum 45 cm total boya ve 1.3 kg ağırlığa ulaşabilir. (Kaynak: Vikipedi)
• Ayırt Edici Özellikler:

1. İki Siyah Bant: Vücudunun en ayırt edici özelliği, iki adet belirgin dikey siyah banttır: Biri kafanın arkasında (solungaç kapağının başlangıcında), diğeri ise kuyruk sapının sonunda (kuyruk yüzgeci tabanında) yer alır.
2. Renklenme: Genel vücut rengi gümüşidir. Kuyruk yüzgeci koyu renklidir ve arka kenara doğru kararır.
3. Diş Yapısı: Diplodus cinsinin tipik özelliği olan, her iki çenede de kesmeye yarayan güçlü kesici dişlere ve yanlarda öğütücü dişlere sahiptir.

• Cinsiyet Durumu: Sparidae familyası içindeki diğer türler gibi karmaşık bir üreme sistemine sahiptir. Olgunlaşmamış bireylerin her iki cinsiyete ait gonadları (cinsiyet organları) bulundurabildiği, ancak olgun bireylerin çoğunlukla ayrı eşeyli (gonokorik) olduğu bilinmektedir. Nadiren de olsa protandrik hermafroditizm (önce erkek, sonra dişi) gözlenebilir. (Kaynak: Çukurova Üniversitesi Tez)

III. Habitat ve Ekoloji

• Dağılım: Kuzeydoğu Atlantik Okyanusu ve Akdeniz'in tamamında, Türkiye'nin tüm denizlerinde (Ege, Akdeniz ve Karadeniz) dağılım gösterir. (Kaynak: Çukurova Üniversitesi Tez, Vikipedi)
• Habitat Tercihi: Demersal (dipte yaşayan) bir türdür.
• Derinlik: Sığ kıyı sularından 160 metre derinliğe kadar bulunabilir.
• Zemin: Genellikle kayalık, çakıllı ve kumlu dipler ile deniz çayırı (Posidonia) yataklarının bulunduğu yerleri tercih eder. Genç bireyler sığ sularda, erginler ise daha derinlerde yaşayabilir.
• Beslenme: Genellikle etobur (karnivor) olup, küçük kabuklular, yumuşakçalar ve diğer küçük omurgasızlarla beslenir.

IV. Üreme ve Yaşam Döngüsü

• Üreme Dönemi: Genellikle sonbahar ve kış aylarında (Ekim-Aralık) yumurtlar.
• Erken Yaşam: Erken yaşam evreleri pelajiktir (su sütununda yaşar).
• Büyüme Hızı: Akdeniz'de balıkçılık ve su ürünleri açısından önemli bir büyüme hızına sahiptir.

V. Ticari Önemi ve Korunma Durumu

• Ticari Değer: Ekonomik önemi yüksek olan bir türdür. Lezzetli etinden dolayı hem ticari balıkçılıkta (ağlar ve troller) hem de amatör olta balıkçılığında sıkça avlanır. Su ürünleri yetiştiriciliğinde de potansiyel bir tür olarak değerlendirilmektedir.
• Zehirlilik: Diplodus vulgaris zehirli değildir.
• Korunma Durumu (IUCN Red List): Yaygın dağılımı ve büyük popülasyonları nedeniyle küresel ölçekte En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir.

VI. Tarihsel ve Mitolojik Bilgiler

Diplodus vulgaris, Akdeniz ve Kuzeydoğu Atlantik kıyı kültürlerinde uzun zamandır bilinen ve tüketilen bir balıktır.

• "Vulgaris" İfadesi:
• Latince vulgaris (yaygın) isimlendirmesi, balığın antik çağlardan beri Akdeniz'de ne kadar sıradan ve bol olduğunu gösterir. Popülasyonunun bolluğu, onu lüks bir gıda yerine, günlük sofraların temel protein kaynaklarından biri haline getirmiştir.
• Geçmişteki Adlandırma:
• Türün özel adı olan vulgaris'in, Geoffroy Saint-Hilaire tarafından açıklanmamış olsa da, Mısır'daki Arapça ortak adı olan "deniz faresi" anlamına gelen chargouch'a bir atıf olabileceği düşünülmektedir. Bu, balığın bulunduğu yerde kazma/sondalama davranışına dair yerel gözlemleri yansıtabilir. (Kaynak: Vikipedi)

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

(Bu bilgiler, Vikipedi, FishBase ve Çukurova Üniversitesi'nde yapılan bilimsel çalışmalar ile genel Sparidae familyası literatüründen derlenmiştir.)