Diplodus sargus
Diplodus sargus, Sparidae (Çipura ve Sargozgiller) familyasının ticari açıdan en önemli türlerinden biridir. Türkiye sularında yaygın olarak Sargoz adıyla bilinir. İngilizcede White Seabream (Beyaz Çipura) veya basitçe Sargo olarak adlandırılır.
Latince ismindeki "Diplodus", "çift diş" anlamına gelir ve bu cinsin güçlü kesici dişlerine atıfta bulunur. "Sargus" kelimesinin kökeni ise Eski Yunancadaki benzer bir balık isminden gelmektedir ve bu balığın tarihsel olarak Akdeniz'de ne kadar tanındığını gösterir.
I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme
SeviyeBilimsel AdıTürkçe Adı / AçıklamaÂlem (Kingdom)AnimaliaHayvanlarŞube (Phylum)ChordataKordalılarSınıf (Class)ActinopterygiiIşınsal YüzgeçlilerTakım (Order)SpariformesAile (Family)SparidaeÇipura ve SargozgillerCins (Genus)DiplodusTür (Species)D. sargusYabancı AdıWhite Seabream / SargoTanımlayanLinnaeus, 1758Latince AnlamıDiplodus: "Çift diş". Sargus: Eski Yunancadan gelen balık adı.
II. Morfolojik ve Fiziksel Özellikler
- Boyut ve Ağırlık: Ortalama 25 cm boyundadır. Maksimum 45 cm total boya ve 1.9 kg civarında bir ağırlığa ulaşabilir.
- Ayırt Edici Özellikler:
- Siyah Bant: Kuyruk sapının hemen önünde çok belirgin, kalın, siyah bir dikey bant bulunur. Bu bant, onu diğer Diplodus türlerinden ayırt etmenin en kolay yoludur. Vücudun yanlarında silik dikey bantlar da bulunabilir, ancak bunlar yaşla birlikte kaybolur.
- Renklenme: Vücudu genel olarak gümüşi beyazdır (bu nedenle İngilizce adı "White Seabream"dir).
- Diş Yapısı: Her iki çenede de kesmeye ve kabukluları ezmeye yarayan güçlü kesici ve öğütücü dişlere sahiptir.
- Cinsiyet Durumu: Sparidae familyasının birçok türü gibi hermafroditizm gösterir. Çoğunlukla protandrous hermafrodit (önce erkek, sonra dişi) olarak kabul edilir, ancak popülasyona ve coğrafyaya göre büyük farklılıklar görülebilir. Genç bireyler erkek, daha büyük ve yaşlı bireyler ise dişidir. (Kaynak: ResearchGate)
III. Habitat ve Ekoloji
- Dağılım: Doğu Atlantik Okyanusu (Biskaya Körfezi'nden Güney Afrika'ya kadar) ve Akdeniz'in tamamında yaygındır.
- Habitat Tercihi: Sublittoral kayalık ve karışık zeminlerde dağılım gösteren demersal (dipte yaşayan) bir türdür.
- Derinlik: Genellikle sığ kıyı sularından 50 metre derinliğe kadar bulunur.
- Zemin: Kayalık alanları, taşlıkları ve deniz çayırı yataklarını tercih eder. Gençler sığ koylarda bulunurken, yetişkinler daha derin kayalıklara çekilir.
- Beslenme: Güçlü diş yapısı sayesinde kabuklular, yumuşakçalar ve küçük balıklar dahil olmak üzere geniş bir yelpazede etçil beslenir.
IV. Üreme ve Yaşam Döngüsü
- Üreme Dönemi: Coğrafyaya göre değişmekle birlikte, genellikle ilkbahar aylarında (Mart-Haziran) yumurtlar. Örneğin Tunus Körfezi'nde ana yumurtlama dönemi ilkbahardır. (Kaynak: ResearchGate)
- İlk Olgunluk Boyu: Dişiler için ilk eşeysel olgunluk boyu ortalama 21 cm total boy ve yaklaşık 4 yıl yaş civarındadır. (Kaynak: ResearchGate)
- Yetiştiricilik: Yüksek ticari değeri nedeniyle su ürünleri yetiştiriciliğinde (akuakültür) çipura ve levrek gibi türlerin yanında potansiyel bir çeşitlilik türü olarak ilgi görmektedir. (Kaynak: DergiPark)
V. Ticari Önemi ve Korunma Durumu
- Ticari Değer: Yüksek ekonomik öneme sahip bir türdür. Beyaz ve lezzetli eti nedeniyle hem ticari hem de amatör balıkçılıkta yoğun olarak avlanır.
- Zehirlilik: Diplodus sargus zehirli değildir.
- Korunma Durumu (IUCN Red List): Geniş bir dağılıma sahip olması ve popülasyonlarının görece istikrarlı olması nedeniyle, küresel ölçekte En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir.
VI. Tarihsel ve Mitolojik Bilgiler
Diplodus sargus, Akdeniz kıyılarında günlük yaşamın bir parçası olmuştur.
- "Sargos" Kökeni:
- Türün ismi, Eski Yunan ve Roma dönemlerinde bilinen ve bahsedilen bir balık ismine dayanır, bu da onun bölge balıkçılığındaki uzun süreli önemini vurgular.
- Kıyıların Gözdesi:
- Özellikle kayalık bölgelerde, yüksek kalite av olarak bilinir. Su altı avcılığı ve olta balıkçılığında popüler olması, kıyı kültüründeki yerini sağlamlaştırmıştır.
Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bu bilgiler, DergiPark, Animalia.bio ve ResearchGate'de yayımlanan bilimsel çalışmalar ile Sparidae familyası literatüründen ve IUCN Kırmızı Liste verilerinden derlenmiştir.)
