Coleorrhyncha
Takım: Coleorrhyncha Latreille, 1810
(Coleorrhyncha – Yosun Böcekleri / Relikt Yarımkanatlılar)
Latince Adın Anlamı
- Coleo-: Yunanca koleos → "kılıf, örtü"
- -rrhyncha: Yunanca rhynchos → "gaga, hortum"
- Anlamı: “Örtülü hortumlu” – ağız parçalarının gaga şeklinde ama kısmen örtülü olmasına ve küt morfolojilerine gönderme yapılır.
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
- Sınıf: Insecta – Böcekler
- Takım: Hemiptera – Yarımkanatlılar
- Alt takım (geçerli takım statüsüyle eşdeğer): Coleorrhyncha
- Familya: Peloridiidae (tek familyadır)
Genel Özellikler
- Yalnızca bir familya (Peloridiidae) içerir.
- Vücutları genellikle yassı, yuvarlak-oval, dış yüzeyleri kabuklu, girintili-çıkıntılı görünümdedir.
- Renkleri yosunları andıran kahverengi-yeşilimsi, lekelidir.
- Kanatları kısa ve zar yapılı, bazı türlerde tamamen körelmiş veya yoktur.
- Görünümleri, kabuklu bitler ve bazı tahtakurularına benzetilir.
- Hareketleri yavaştır, uçma yetileri yoktur.
- Sadece nemli yosunlar, likenler ve taş altı mikrohabitatlarda yaşarlar.
Habitat ve Yayılım
- Gondwana kalıntısı coğrafyalarda yaşarlar:
- Güney Yarımküre: Yeni Zelanda, Tazmanya, Doğu Avustralya, Yeni Gine ve Güney Amerika’nın güneyi.
- Yalnızca nemli ormanlar, yosunlarla kaplı taşlık alanlar, dağlık tropik bölgelerde gözlenir.
- Modern dünyada çok izole popülasyonlarla varlıklarını sürdürmektedirler.
- Türkiye ve Avrupa’da bulunmaz.
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsan için tamamen zararsızdır.
- Ne ısırır ne sokar; savunma ya da saldırı davranışı göstermez.
- Ev veya tarım alanlarına girmez.
Beslenme ve Ekoloji
- Bitki özsuyu ile beslenirler (fitofag)
- Beslenme şekilleri çoğunlukla yosun veya liken yüzeylerinden özsu emmek şeklindedir.
- Özel ağız parçaları, nemli yüzeyleri kazımak ve özsuyu emmek için evrimleşmiştir.
- Ekosistemde, nemli habitatların küçük ama sabit bir parçasıdırlar.
Üreme Bilgisi
- Yumurtalarını yosun altına veya taş kenarına bırakırlar.
- Gelişimleri hemimetaboliktir (yarı başkalaşım):
- Yumurta → Nimf (3–5 evre) → Ergin
- Yılda genellikle tek döl verirler.
- Yavaş gelişen, uzun ömürlü türlerdir.
Zehir Durumu
- Zehirli değildir.
- Herhangi bir toksik salgısı ya da kimyasal savunma mekanizması bulunmaz.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: Bunlar tahtakurusu veya kabuklu bit türüdür.
- Gerçek: Ayrı bir takım olan Coleorrhyncha’dır, görünüş benzerliği yanıltıcıdır.
- Efsane: Çok yaygındırlar ama görülmezler.
- Gerçek: Çok nadirdirler, yalnızca belirli coğrafyalarda relikt (kalıntı) popülasyonlarla yaşarlar.
- Efsane: Kanatlı olanları uçar.
- Gerçek: Kanatlı bireyleri bile uçma yetisinden yoksundur.
- Efsane: Tarıma zarar verirler.
- Gerçek: Kültür bitkilerinde görülmezler, yalnızca yosun yüzeylerinde yaşarlar.
- Efsane: Korumaya gerek yoktur çünkü kimse tanımaz.
- Gerçek: Dünya üzerindeki en izole ve evrimsel olarak ilkel böcek gruplarındandır; bilimsel olarak çok değerlidir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- Burckhardt, D. (2009). Phylogeny of the Coleorrhyncha: Relicts from Gondwana
- China, W.E. (1962). Morphology and systematics of Peloridiidae
- Gullan & Cranston (2020). The Insects: An Outline of Entomology
- Fauna of Tasmania Project (2022)
- New Zealand Arthropod Collection Reports
