Aradidae

Aradidae – Yassı Kabuk Böcekleri / Mantar Böcekleri (Latince: Aradidae, cins ismi Aradus'tan gelir; Latince "aridus" = kuru anlamına gelebilir, kurak ve ölü odun habitatlarına atıf)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Aradoidea
• Familya: Aradidae Spinola, 1837

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte, genellikle 3-12 mm uzunluğundadırlar. Vücutları belirgin şekilde yassılaşmış ve ovalden uzuncaya kadar değişen bir şekle sahiptir. Bu yassılaşmış yapı, ağaç kabukları altındaki dar boşluklarda yaşamalarına olanak tanır.
• Baş: Genellikle nispeten küçüktür, ancak bazen yanlara doğru genişlemiş olabilir. Bileşik gözler bulunur, ancak küçük olabilirler. Ocelli (basit gözler) bulunmaz.
• Antenler: Nispeten kısadır ve genellikle 4 segmentlidir. Genellikle başın ön kısmına yakın konumlanmıştır.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) ince ve uzundur. Dinlenme halindeyken rostrum, başın altına doğru uzunlamasına bir oluk içine gizlenir. Mantar veya odun öz suyu emmeye adapte olmuştur.
• Gövde: Genellikle mat kahverengi, siyah veya grimsi tonlardadır, bu da onları ağaç kabukları ve ölü odunla mükemmel bir şekilde kamufle eder. Vücut yüzeyleri genellikle pürüzlü, granüllü veya nodüllü (yumrulu) bir yapıya sahiptir. Abdomen (karın) kenarları genellikle protoraks ve hemelytra'dan daha geniş olup, yassı ve kenarları görünür bir şekle sahiptir.
• Kanatlar: Çoğu türde kanatlar tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Bazı türlerde kısmen gelişmiş (brakipteröz) veya kanatsız (apteröz) formlar da görülebilir. Ön kanatlar (hemelytra) genellikle vücudun büyük bir kısmını kaplar ve dinlenme halindeyken sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Membran (zarsı kısım) genellikle belirgin damarlara sahiptir.
• Bacaklar: Nispeten kısa ve incedir. Ağaç kabukları üzerinde tutunmaya ve yavaşça hareket etmeye adapte olmuştur. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 segmentlidir (bazı türlerde 3 segmentli olabilir).

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Ağaç kabuklarının altında, ölü odunlarda, düşmüş kütüklerde, mantarların içinde veya altında yaşarlar. Ormanlık alanlarda, özellikle çürüyen odunların bulunduğu yerlerde bulunurlar. Genellikle gizli yaşam tarzı sürdürürler.
• Ekolojik Rol: Çoğu tür bitki öz suyu ile değil, özellikle odun çürüten mantarların veya ölü odunun öz suyu ile beslenirler. Bu nedenle, orman ekosistemlerinde odun döngüsü ve besin maddesi geri dönüşümünde rol oynarlar. Bitkilere doğrudan zarar vermezler.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Ana besin kaynakları, ağaçlarda veya ölü odunlarda büyüyen mantarların (özellikle saprofit mantarların) miçelidir veya çürüyen odunun öz suyudur. Rostrumlarını mantar veya odun dokusuna sokarak beslenirler.
• Aktivite: Genellikle gizli yaşam tarzı sürdürdükleri için davranışları hakkında çok az şey bilinmektedir. Çoğunlukla gece aktiftirler veya karanlık ve nemli ortamlarda kalırlar.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını ağaç kabuklarının yarıklarına veya ölü odunun içine bırakır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer ve beslenerek büyürler. Nimfler de yassılaşmış bir yapıya sahiptir ve aynı habitatlarda yaşarlar.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; Antarktika hariç tüm kıtalarda geniş bir yayılış gösterirler. Özellikle ormanlık ve ağaçlık bölgelerde tür çeşitliliği fazladır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Aradidae familyası, Türkiye faunasında da yayılış gösteren bir gruptur.
• Özellikle ormanlık bölgelerde, ölü ve çürüyen ağaçların bulunduğu alanlarda Aradidae üyelerine rastlamak mümkündür.
• Aradus cinnamomeus (Panzer, 1806) gibi bazı türlerin Türkiye'de yayılış gösterdiği bilinmektedir. Bu türler genellikle çam ağaçlarında bulunabilir. Türkiye faunası içinde hala keşfedilmeyi bekleyen veya daha detaylı araştırılması gereken türler olduğu düşünülmektedir.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz. İnsanlarla teması oldukça nadirdir, ancak odun taşıma veya odunluk alanlarda bulunabilirler.
• Tarımsal bir zararlı değillerdir.

Latince Adının Anlamı:

• "Aradidae", familyanın tip cinsi olan Aradus'tan gelir. Bu ismin Latince "aridus" (kuru) kelimesinden türediği ve böceklerin kuru, ölü odun habitatlarındaki yaşam tarzlarına atıfta bulunduğu düşünülmektedir.

İlginç Bilgiler:

• Aradidae, yassılaşmış vücut yapılarıyla ağaç kabukları altındaki çok dar boşluklarda yaşamaya mükemmel şekilde adapte olmuşlardır.
• Rostrumları (ağız hortumları) son derece uzundur ve bitki veya mantar dokusuna derinlemesine nüfuz etmelerini sağlar. Dinlenme anında bu rostrum, başın ve göğsün altına doğru kıvrılarak bir yivde saklanır.
• Çürüyen odun ekosistemlerinde, besin döngüsünün önemli bir parçası olarak rol oynarlar.
• Çoğu türün kamuflajı o kadar iyidir ki, yaşadıkları ağaç kabukları üzerinde fark edilmeleri çok zordur.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Ağaçlara zarar veren bir türdür ve ağaçları kurutur.
• Gerçek: Canlı ağaçlara zarar vermezler. Esas olarak ölü veya çürüyen odunlardaki mantarlarla veya öz suyuyla beslenirler.
• Efsane 2: Evlerde veya mobilyalarda bulunurlar ve ahşap eşyalara zarar verirler.
• Gerçek: Doğrudan ahşap eşyalara zarar vermezler. Genellikle nemli ve çürüyen odunlu ortamlarda bulunurlar, kuru ev ortamlarında yaşayamazlar.
• Efsane 3: İnsanları ısırırlar.
• Gerçek: İnsanları ısırmazlar ve insanlara karşı saldırgan değillerdir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Kormilev, N.A. (1970). A systematic review of the Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) of the World. Annales Entomologici Fennici.
• Heiss, E. & P. Baena (2006). A new species of Aradidae (Hemiptera: Heteroptera) from Spain. Zootaxa.
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Aradidae family records.