Thysanoptera

Thysanoptera – Tespih Böcekleri (Thripsler) Takımı

(Mikroskobik ya da küçük boyutlu, püsküllü zar kanatlı, delici-emici ağız yapısına sahip ve birçok türü önemli tarım zararlısı olan bir böcek takımıdır.)

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Insecta – Böcekler
Takım: Thysanoptera Haliday, 1836

Morfolojik Özellikler:

Boyut: Genellikle 1–2 mm; bazı türler 5 mm’ye kadar ulaşabilir.
Kanatlar: 2 çift, dar ve kenarlarında ince püsküllü kıllar (fringed wings) bulunur. Bazı türlerde kanatsız formlar da vardır.
Ağız Yapısı: Asimetrik delici-emici tip; alt çene gelişmiştir, üst çene gerilemiştir (sadece sol mandibula gelişmiştir → benzersizdir).
Gözler: Bileşik gözler + ocelli
Anten: 6–9 segmentli
Renk: Sarımsı, kahverengi, siyah; çoğu tür parlak renklidir.
Gelişim Tipi: Ara başkalaşım (intermediate metamorphosis)
Yumurta → 2 nimf evresi → 2 pupal benzeri durağan evre → Ergin
→ Holometabola ve Hemimetabola arasında benzersizdir.

Latince Adın Anlamı:

Thysanoptera:
Thysanos = püskül
Ptera = kanat
→ “Püsküllü kanatlılar” anlamına gelir. Kanat kenarındaki tüyümsü yapı bu adın temelidir.

Alt Takımlar:

Alt TakımÖzellikTerebrantiaDişilerde ovipozitör gelişmiş; delici yumurtlama yaparTubuliferaDişi karın ucunda boru şeklinde yapı; ovipozitör yok; yumurtlama dışkı gibi bırakılır

Ekolojik Rol ve Beslenme Biçimleri:

RolAçıklamaFitofajÇoğu tür çiçek, yaprak, tomurcuk, meyveyle beslenir (örn. Frankliniella, Thrips)MikotrofBazı türler mantar sporları ve hifleriyle beslenirZoofajAeolothrips gibi bazı türler akar ve küçük böcekleri avlarPolen tüketiciÇiçekli bitkilerde yaşarlarVektörBazı türler bitki virüslerini taşır (Tomato Spotted Wilt Virus – TSWV)

İnsana Zararlılık Durumu:

TehlikeAçıklamaBitkisel zararÇiçek, meyve ve yapraklarda beneklenme, solma, şekil bozulmasıVirüs vektörlüğüFrankliniella occidentalis, TSWV taşıyıcısıİnsana doğrudan zararÇok nadir; bazı türler hassas ciltlerde batma/kaşıntı yapabilirAlerjenik etkilerYoğun temasta bazı insanlarda hassasiyet oluşabilir (nadirdir)

İlk Yardım ve Müdahale:

İnsanda batma/kaşıntı hissi:
Su ve sabunla yıkama yeterlidir
Antihistaminik krem önerilebilir
Tarımsal kontrol:
Biyolojik mücadele: Orius spp. (yırtıcı böcekler)
Sarı yapışkan tuzaklar
Fitotoksik etki nedeniyle erken teşhis önemlidir

İlginç Bilgiler:

Thripsler tekil ve çoğulda aynı şekilde yazılır (İngilizce: “a thrips / many thrips”)
Bazı türler partenogenezle ürer (erkek birey yoktur veya nadirdir)
Pupal evre, dış görünüşüyle pupa benzeri olsa da aslında gerçek pupa değildir → "pseudopupal evre"
Asimetrik ağız yapısı ile bilinen tek böcek takımıdır
Frankliniella occidentalis dünya genelinde en zararlı türlerden biridir

Türkiye’de Yaygın Türlerden Bazıları:

TürAileEkolojik RolFrankliniella occidentalisThripidaeSebze, meyve zararlısı; virüs vektörüThrips tabaciThripidaeSoğan ve pamuk zararlısıHaplothrips triticiPhlaeothripidaeBuğday ve arpa başaklarında bulunurAeolothrips intermediusAeolothripidaeAvcı tür; biyolojik mücadelede faydalıGynaikothrips ficorumPhlaeothripidaeFicus (kauçuk) yapraklarında zararlıdır