Theraphosidae

Theraphosidae – Tarantulalar

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Arachnida – Örümcekler
Takım: Araneae – Örümcekgiller
Alt Takım: Mygalomorphae – İlkel örümcekler
Familya: Theraphosidae Thorell, 1869

Türkçe Adı:

Tarantulalar

Latince Adın Anlamı:

Theraphosidae adı, antik Yunanca theraphosa (vahşi hayvan, canavar) sözcüğünden türetilmiştir. Bu ad, iri ve korkutucu görünümlerinden kaynaklanmaktadır.

Morfolojik Özellikler:

Vücut uzunluğu 5–11 cm’ye kadar çıkabilir; bacak açıklığı bazı türlerde 30 cm’ye ulaşabilir.
Renkler kahverengi, siyah, turuncu, pembe ve mavi tonlarında değişebilir.
Tüm vücutları kalın tüylerle kaplıdır.
Arka abdomenlerinde urtikating hairs (batıcı tüyler) bulunur, savunma için kullanılır.
Keliserleri büyük ve güçlüdür; dikey değil, öne doğru kapanır (Mygalomorph tip).

Davranış ve Yaşam Alanı:

Toprak altında ya da doğal oyuklarda yaşarlar; bazı türler ağaçsaldır.
Genelde gece aktiftirler.
Latin Amerika, Afrika ve Asya kökenlidir; Türkiye’de doğal yayılış gösteren tür yoktur, ancak evcil egzotik tür olarak sıkça beslenmektedir.

Beslenme:

Böcekler, solucanlar, küçük kemirgenler ve hatta küçük kuşlarla beslenebilir.
Zehirlerini kullanarak avlarını felç eder, sindirici enzimlerle iç organları sıvılaştırır.
Uzun süre aç kalabilirler (bazı türler aylarca açlığa dayanabilir).

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

Erkekler olgunlaştıktan sonra dişinin yuvasına iplik bırakarak yaklaşır.
Dişiyle çiftleşme sonrası erkek genellikle kaçar; bazı türlerde dişi erkeği yiyebilir.
Yumurtalar özel örümcek ağına sarılır ve dişi tarafından korunur.
Dişiler yılda 1–2 kez 50–1000 arası yumurta bırakabilir.
Yavrular 1–2 hafta sonra çıkar, birkaç gün sonra dağılır.

Ekolojik Rol:

Tarantulalar doğada avcıdır; haşere popülasyonlarını dengede tutar.
Aynı zamanda birçok yırtıcı için de avdırlar (yılanlar, kuşlar, memeliler).
Yerel ekosistemlerde dengede kritik rol oynarlar.

İnsana Zararlılık Durumu:

Çoğu tür insan için ölümcül değildir.
Zehirleri, küçük hayvanlar için etkili olsa da, insanlarda nadiren ciddi reaksiyon yapar.
Bazı türlerin urtikating hairs (batıcı tüyleri) göz, deri ve solunum yollarında tahrişe yol açabilir.

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

Nörotoksin ve proteolitik enzimler içerir.
Sinir sistemini etkileyerek avı felç eder.
İnsanlarda genellikle lokal ağrı, yanma, ödem yapar.
Bazı kişilerde alerjik reaksiyon, nadiren anafilaksi görülebilir.
Gözle temasta oftalmik inflamasyon veya geçici görme bozukluğu oluşabilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Durumunda:

Yara bol sabunlu suyla yıkanır.
Şişlik ve ağrıya karşı buz uygulaması yapılabilir.
Yara kaşınmamalı, koparılmamalıdır.

2. Batıcı Tüy Teması (en yaygın tehlike):

Cilde veya göze temas ettiyse:
Göz yıkanmalı, ovalanmamalıdır.
Kontakt lens çıkarılmalı.
Tıbbi yardım alınmalıdır.
Deri üzerindeki tüyler bantla alınabilir.

3. Sistemik Belirtiler Gelişirse:

Ateş, halsizlik, baş dönmesi gibi belirtiler varsa acile başvurulmalıdır.
Solunum problemi veya alerjik reaksiyonlarda antihistaminik ve gerekirse epinefrin uygulanır.

4. Aşılar:

Tetanos aşısı güncel değilse yapılmalıdır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

Efsane: Tarantula ısırığı insanı öldürür.
Gerçek: Bilinen türlerin hiçbiri insanı öldürecek kadar güçlü zehre sahip değildir.
Efsane: Tarantulalar saldırgandır.
Gerçek: Çoğu tür son derece pasiftir; tehdit altında olmadıkça savunma davranışı göstermez.
Efsane: Tarantula tüyleri zararsızdır.
Gerçek: Batıcı tüyler gözde ve solunum yollarında ciddi tahriş yapabilir.
Efsane: Tarantula zehri sinirleri eritir.
Gerçek: Bu bir şehir efsanesidir. Zehir, lokal etkilidir; insan dokusunu eriten enzim içermez.
Efsane: Her tarantula türü aynı zehire sahiptir.
Gerçek: Zehir kompozisyonu türlere göre değişir; bazıları neredeyse zararsız, bazıları orta derecede toksiktir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.
Isbister, G.K. & Gray, M.R. (2004). “Tarantula bites: evaluation of clinical outcomes.” Toxicon.
Bertani, R. (2001). “Revision of the genus Aphonopelma.” Arachnology Monographs.
Platnick, N.I. (2000). “World Spider Catalog”. AMNH.