Thalassoma pavo
Thalassoma pavo, Doğu Atlantik Okyanusu ve Akdeniz'in kayalık kıyılarında yaygın olan, canlı renkleri ve belirgin cinsel iki biçimliliği ile bilinen bir Labridae (Lapinler) familyası türüdür. Akdeniz'in yerli türlerinden biri olup, son yıllarda deniz suyu sıcaklığındaki artışla birlikte daha kuzey bölgelere doğru yayılım göstermektedir.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıTavus Lapini / Süs Lapini(İngilizce adı Ornate Wrasse'ten çevrilmiştir)Bilimsel AdıThalassoma pavo (Linnaeus, 1758)Latince AnlamıThalassoma: Yunanca thalassa (deniz) ve soma (vücut) kelimelerinin birleşimi olup, "Deniz Vücudu" veya "Deniz Lapini" anlamına gelir. Pavo: Latince'de "Tavus Kuşu" anlamına gelir ve balığın özellikle erkek bireylerindeki parlak, göz alıcı renklerine atıfta bulunur.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Thalassoma
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler ve Cinsel İki Biçimlilik:
- Boyut: 25 cm'ye kadar büyüyebilir, ancak yaygın olarak 20 cm civarındadır. 12 yıla kadar yaşayabilir.
- Vücut Yapısı: Uzun, yanlardan basık ve oval bir kafa yapısına sahiptir.
- Cinsel İki Biçimlilik (Dichromatism): Cinsiyetler arasında belirgin renk farklılıkları vardır.
- Dişi (Initial Phase - IP): Yeşilimsi-kahverengi bir gövdeye sahiptir. Her pulda koyu bir çubuk ve vücut boyunca beş adet dikey, mavimsi şerit bulunur.
- Erkek (Terminal Phase - TP): Daha parlak renklere sahiptir. Baş kısımları genellikle kırmızı-turuncu olup üzerinde mavi işaretler vardır. Gövdesi genellikle yeşilimsidir. En belirgin özelliği, pektoral (göğüs) yüzgecinin hemen arkasında, kırmızı kenarlıklı dikey, parlak mavi bir şeridin bulunmasıdır.
- Juvenil: Genel olarak yeşildir ve sırtının ortasında, sırt yüzgecinin hemen altında siyah bir leke bulunur.
Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik Okyanusu (Portekiz'den Gabon'a kadar) ve adalar (Azorlar, Kanarya Adaları, Madeira) ile birlikte tüm Akdeniz'de yayılış gösterir.
- Yaşam Alanı: Kıyılara yakın kayalık alanlarda, alg büyümesinin yoğun olduğu yerlerde ve deniz çayırı yataklarında (özellikle Posidonia) yaşar. Yapay yapılar (batıklar, iskeleler) etrafında da bulunabilir.
- Derinlik: Genellikle 1 ila 50 metre derinliklerde görülür, ancak 150 metreye kadar kaydedilmiştir.
- Sıcaklık: Termofilik bir türdür ve popülasyonu son yıllarda Akdeniz'in kuzeyine doğru yayılma eğilimindedir.
Beslenme ve Üreme:
- Diyet: Etçil eğilimli hepçil (omnivor) bir diyete sahiptir. Genellikle kayaların yüzeyinden bulduğu küçük yumuşakçalar ve kabuklularla beslenir.
- Juveniller bazı durumlarda diğer balıkların üzerindeki ektoparazitleri yiyerek temizleyici balık rolü üstlenebilir.
- Davranış: Genellikle yalnız yaşar veya küçük gruplar halinde bulunur. Baskın erkekler, üreme mevsiminde bir haremi korur ve bölgeseldir (territorial).
- Üreme (Protogynous Hermaphroditism): Ardışık hermafrodittir; dişiler büyüdükçe erkekliğe dönüşebilirler. Üreme sırasında yumurtalar serbest suya bırakılır (pelajik yumurta).
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Thalassoma pavo zehirli değildir ve insanlar için zararsızdır. Etleri tüketilir ve yerel ticari balıkçılık ile sportif balıkçılıkta avlanır.
- Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2008 değerlendirmesi). Tür, geniş bir alana yayılmış ve yaygın olduğu için küresel olarak önemli bir tehdit altında değildir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve deniz biyolojisi araştırmalarından derlenmiştir.)
