Labrus bergylta

Labrus bergylta, Lapinler familyasının (Labridae) Avrupa sularındaki en büyük üyelerinden biridir. Dayanıklı gövdesi ve değişken renk desenleriyle tanınır. Doğu Atlantik'teki kayalık kıyıların önemli bir sakinidir.

Taksonomik Sınıflandırma

SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıBallan Lapini(İngilizce adı Ballan Wrasse'in karşılığıdır.)Bilimsel AdıLabrus bergylta (Ascanius, 1767)Latince AnlamıLabrus: Lapin (Wrasse) ailesi için kullanılan genel bir terimdir. Bergylta: Bilimsel adı, muhtemelen Norveç veya İskandinavya'daki yerel bir isme veya balığın bulunduğu coğrafi konuma atıfta bulunmaktadır.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Labrus

Genel Özellikler ve Ekoloji

Fiziksel Özellikler (Yüksek Değişkenlik):

Boyut: Avrupa'daki en büyük Lapin türlerinden biridir. Genellikle 20 ila 50 cm arasındadır, ancak maksimum 66 cm uzunluğa ve 4,4 kg ağırlığa ulaşabilir.
Ömür: 29 yıla kadar yaşayabilen uzun ömürlü bir türdür.
Renk ve Desen: Rengi yaşa, yaşam alanına ve hatta ruh haline göre son derece değişkendir; bu türde cinsel iki biçimlilik (dimorfizm) yoktur, yani erkekler ve dişiler aynı renk formlarını sergileyebilirler.
Ana Renk Formları: İki ana renk formu bulunur:

Düz Renkli Form: Düz yeşil veya kahverengi.
Benekli Form: Kırmızımsı veya kahverengimsi kırmızı zemin üzerinde çok sayıda küçük beyaz benek.

Gençler: Genellikle parlak zümrüt yeşili renktedir.
Morfoloji: Kalın, etli, kırışık dudaklara ve güçlü dişlere sahip, iri gövdeli bir balıktır. Çenelerindeki güçlü dişler, özellikle yaşlı bireylerde daha kütleşir, kabuklu deniz ürünlerini kayalardan sökmeye ve kırmaya adapte olmuştur.

Habitat ve Dağılım:

Dağılım Alanı: Kuzeydoğu Atlantik Okyanusu (Norveç'ten Fas'a, Madeira, Azorlar ve Kanarya Adaları dahil). Akdeniz'de nadir olduğu veya Esmer Lapin (Labrus merula) ile karıştırıldığı yönünde şüpheli raporlar bulunmaktadır.
Yaşam Alanı: Sığ kıyı sularında, 1 ila 50 metre derinlikte, esas olarak kayalık bölgeler, deniz yosunuyla kaplı alanlar ve mercan resifleri arasında bulunur. Genç bireyler genellikle gelgit havuzlarında görülür.

Beslenme ve Üreme:

Diyet: Etçil bir türdür. Kalın dudakları ve güçlü farenks (yutak) dişleri sayesinde, diyeti öncelikle kabuklular (yengeç ve küçük ıstakoz dahil) ve yumuşakçalardan (midye, deniz minaresi) oluşur.
Üreme (Cinsiyet Değişimi): Protogynous hermafrodittir. Tüm bireyler dişi olarak doğar ve bazıları yaşamlarının 4 ila 14. yılları arasında erkek cinsiyetine dönüşür. Bu nedenle, türün büyük bireyleri neredeyse kesinlikle erkektir.
Yuva ve Bakım: Erkek, bir kayalık yarığında yosunlardan çanak şeklinde bir yuva inşa eder. Bir veya daha fazla dişi bu yuvaya yumurtlar. Erkek, yumurtadan çıkana kadar 1-2 hafta boyunca yuvayı korur.

Zehirlilik ve Korunma Durumu

Zehirlilik: Labrus bergylta zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehdit oluşturmaz.
Ticari Önemi:
Yiyecek: Bazı bölgelerde gıda balığı olarak kullanılır.
Akuakültür: Kuzeybatı Avrupa'da, Atlantik somonu çiftliklerinde somon bitlerini temizlemek için kullanılan önemli bir "temizlikçi balık"tır, bu da popülasyon üzerinde avlanma baskısı oluşturur.
Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2008 değerlendirmesi).
Tehditler: Uzun ömürlü olması ve geç olgunlaşması nedeniyle, özellikle Norveç'teki balık çiftlikleri için aşırı avlanmaya karşı hassas olduğu düşünülmektedir.