Pteragogus pelycus
Pteragogus pelycus, Lapinler familyasına (Labridae) ait bir türdür. Orijinal dağılım alanı Hint Okyanusu olmasına rağmen, Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz'e göç etmiş (Lessepsian göçmen) istilacı türlerden biridir. Genellikle gizli yaşam tarzı ve belirgin cinsel farklılıklarıyla tanınır.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıSakallı Lapin(Sideburn Wrasse'ten çevrilmiştir. "Sideburn" kelimesi yanak ve çene hattındaki belirgin uzun pektoral/pelvik yüzgeçlere atıfta bulunur.)Bilimsel AdıPteragogus pelycus (Randall, 1981)Latince AnlamıPteragogus: Yunanca pteron (kanat/yüzgeç) ve agogos (yönlendiren/götüren) kelimelerinden türetilmiş olup, muhtemelen uzun yüzgeçlerine işaret eder. Pelycus: Türün adının spesifik anlamı için kesin bir Latince köken bilgisi bulunmamaktadır, ancak taksonomik adlandırmada özel bir sıfat olarak kullanılmıştır.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Pteragogus
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Genellikle 5−8 cm civarında görülür, maksimum 15 cm toplam uzunluğa ulaşabilir.
- Renk ve Desen: Vücut rengi kahverengi-kırmızıdan yeşilimsi sarıya kadar değişebilir, yanlarda koyu kahverengi-kırmızı, uzamış lekeler bulunur.
- Ayırt Edici İşaretler: Solungaç kapağının (operculum) üzerinde, kenarına yakın sarı bir halka ile çevrili belirgin siyah bir leke (ocellusu) bulunur. Sırt yüzgecinin ilk 2−4 dikenli zarında da siyah leke mevcuttur.
- Cinsel İki Biçimlilik (Dimorfizm): Çok belirgindir.
- Erkekler: Dişilerden daha büyük ve daha renklidir. En belirgin özelliği, ilk pelvik (karın) yüzgeç ışınlarının ipliksi ve çok uzun olmasıdır; bu yüzgeçler anal yüzgecin ortasına kadar uzanır.
- Dişiler: Pelvik yüzgeçleri daha kısadır.
Habitat ve Dağılım:
- Orijinal Dağılım: Batı Hint Okyanusu (Tanzanya'dan Durban'a, Seyşeller ve Komor Adaları). Kızıldeniz'de de bulunmasına rağmen, bazı kaynaklar Kızıldeniz göçmeni olmadığını belirtir, ancak Akdeniz'e geçişi Süveyş Kanalı yoluyla gerçekleşmiştir.
- Akdeniz'deki Durumu: Lessepsian Göçmeni olarak bilinir. İlk olarak 1992'de İsrail'de kaydedilmiş, daha sonra Türkiye, Kıbrıs, Lübnan, Yunanistan (Rodos) ve Kuzey Afrika kıyılarına yayılmıştır. Doğu Akdeniz'de başarılı bir şekilde yerleşik bir popülasyon oluşturmuştur.
- Yaşam Alanı: Sakin kıyı sularını, özellikle deniz çayırı yataklarını (Posidonia oceanica gibi) ve yosunlu düzlükleri tercih eder.
- Derinlik: 1 ila 35 metre derinlik aralığında bulunur.
Beslenme ve Üreme:
- Diyet: Küçük bentik omurgasızlarla beslenen bir etçildir.
- Üreme (Cinsiyet Değişimi): Çoğu Lapin türü gibi protogynous hermafrodittir (önce dişi, sonra erkek olur).
- Üreme Davranışı: Üreme sırasında belirgin çiftleşme görülür (ovipar). Yumurta ve larvaları planktoniktir.
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Pteragogus pelycus zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehlike oluşturmaz.
- Ticari Önemi: Ticari olarak önemsiz küçük bir balıktır, ancak akvaryum ticaretinde zaman zaman bulunabilir.
- Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2009 değerlendirmesi). Hint Okyanusu'ndaki geniş dağılımı nedeniyle tehdit altında değildir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, CIESM Atlası, FishBase ve IUCN verilerinden derlenmiştir.)
