Symphodus tinca
Symphodus tinca, Doğu Atlantik Okyanusu, Akdeniz ve Karadeniz'in kıyı sularında bulunan bir Labridae (Lapinler) familyası türüdür. Renkleri, özellikle üreme döneminde parlaklaşan erkeklerde belirgin cinsel iki biçimlilik gösterir. Deniz çayırları ve kayalık bölgelerdeki ekolojik rolü ve erkeklerin yuva yapma davranışı ile bilinir.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıGözlü Lapin / Tavus Lapini (Doğu Atlantik)(East Atlantic Peacock Wrasse'ten çevrilmiştir)Bilimsel AdıSymphodus tinca (Linnaeus, 1758)Latince AnlamıSymphodus: Yunanca symphysis (büyümüş/birleşmiş) kelimesinden türemiştir, muhtemelen ağız yapısına atıfta bulunur. Tinca: Büyük, iri balık anlamına gelebilir veya sazan balığı türlerinden birinin (Tinca tinca) adından esinlenilmiş olabilir.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Symphodus
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler ve Cinsel İki Biçimlilik:
- Boyut: Maksimum 44 cm standart uzunluğa ulaşabilir, ancak çoğu birey 25 cm'yi geçmez. 15 yıla kadar yaşayabilir.
- Vücut Yapısı: Oval, yanlardan yassı ve sağlam yapılıdır. Ağız küçük ve ileriye doğru uzayabilir, köpek dişi benzeri güçlü dişleri vardır.
- Genel Renkler: Her iki cinste de kuyruk yüzgeci tabanında küçük bir koyu leke ve pektoral yüzgecin hemen üstünde koyu bir leke bulunur. Vücutlarında 3 veya 4 adet boyuna koyu çizgi oluşturan lekeler vardır.
- Dişi (ve Genç Bireyler): Genellikle gri-yeşilimsi veya kahverengimsi renkte olup, karın bölgesine doğru gümüşi bir tona sahiptir. Renkler daha soluktur.
- Erkek (Üreme Döneminde): Çok daha canlıdır. Soluk yeşil, mavi-yeşil veya sarı-yeşil tonlar ağır basar. Başlarının üst kısmı koyu mavi olur ve gövdede boyuna dizilmiş kırmızı benekler veya şeritler görülür.
Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik (İspanya'dan Fas'a), Akdeniz ve Karadeniz'in kıyı sularında bulunur. Türkiye sularında da yaygındır.
- Yaşam Alanı: Temel olarak kayalık alanların ve özellikle deniz çayırı yataklarının (Posidonia gibi) yakınında yaşar. Bazen tuzlu lagünler gibi acı sularda da bulunabilir.
- Derinlik: 1 ila 50 metre derinlik aralığında görülür.
- Davranış: Genellikle sosyal olup gruplar halinde bulunur. Baskın erkekler genellikle yalnız yaşar ve daha derinde bulunabilir.
Beslenme ve Üreme:
- Diyet: Etçil eğilimli hepçildir. Başlıca besinleri; deniz kestaneleri, yılan yıldızları (ophiuroids), çift kabuklular (bivalvia), karidesler ve yengeçler gibi küçük omurgasızlardır.
- Üreme (Cinsiyet Değişimi): Bu tür de diğer birçok Lapin gibi cinsiyet değiştirebilir (ardışık hermafroditizm).
- Yuva Yapımı: Üreme ilkbahar aylarında gerçekleşir. Erkek, kayalıklar ve deniz çayırlarının yakınında deniz yosunlarından bir yuva inşa eder ve korur. Bir veya birden fazla dişi yuvaya yumurtalarını bırakır. Döllenmiş yapışkan yumurtalar daha sonra erkek tarafından korunur.
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Symphodus tinca zehirli değildir ve insanlar için zararsızdır.
- Ticari Önemi: Yerel balıkçılıkta gıda olarak avlanır ve ticari akvaryum ticaretinde de yer almaktadır.
- Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2008 değerlendirmesi). Türün geniş dağılımı ve yaygınlığı nedeniyle küresel popülasyonu şu anda tehdit altında değildir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve deniz biyolojisi araştırmalarından derlenmiştir.)
