Symphodus roissali
Symphodus roissali, adını vücudundaki ayırt edici benek deseninden alan, Doğu Atlantik Okyanusu, Akdeniz ve Karadeniz'in kıyı sularında yaşayan Lapinler (Labridae) familyasından bir balıktır. Özellikle deniz çayırları ve yosunlu kayalık alanlardaki mükemmel kamuflaj yeteneği ve erkeklerin karmaşık yuva yapma davranışı ile bilinir.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıBeş Benekli Lapin(Five-spotted Wrasse'ten çevrilmiştir)Bilimsel AdıSymphodus roissali (A. Risso, 1810)Latince AnlamıSymphodus: Yunanca symphysis (büyümüş/birleşmiş) kelimesinden türemiştir. Roissali: Bu tür, ilk bilimsel tanımlamasını yapan Antoine Risso tarafından, büyük olasılıkla bir deniz bilimciye veya koleksiyoncunun adına ithafen verilmiştir.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Symphodus
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Maksimum 17 cm standart uzunluğa ulaşabilir, ancak yaygın olarak 12 cm civarında görülür. 8 yıla kadar yaşayabilir. Erkekler dişilerden daha hızlı büyür.
- Vücut Yapısı: Yandan basık ve nispeten sağlam bir vücut yapısına sahiptir.
- Renk ve Desen: Rengi ve deseni bulunduğu ortama uyum sağlamak için önemli ölçüde değişkendir.
- Genel olarak bej veya yeşilimsi-kahverengi renkte olup, bu renk üzerinde geniş kahverengi lekeler veya mermer deseni bulunur.
- Adını, vücudunda bulunan, ancak stres seviyesine ve ortama göre görünürlüğü değişebilen beş belirgin benekten alır.
- Alt kısımlarda sıklıkla altın sarısı yansımalar görülebilir.
- Desenleri, yosunlu dip ve deniz çayırı yataklarında optimal kamuflaj sağlar.
Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik (Gaskonya Körfezi'nden Cebelitarık'a), Akdeniz'in tamamı ve Karadeniz'in kıyı sularında yaygındır.
- Yaşam Alanı: Temel olarak deniz çayırı yatakları (Posidonia gibi) ve yosunlarla kaplı kayalık bölgelerin yakınında bulunur.
- Derinlik: 1 ila 30 metre derinlik aralığında yaygın olarak gözlenir.
- Davranış: Çoğunlukla yalnız yaşar ve nispeten çekingen bir balıktır, bu da onu diğer lapin türlerine göre gözlemlemeyi zorlaştırır.
Beslenme ve Üreme:
- Diyet: Etçil eğilimli hepçil bir diyeti vardır. Başlıca besinleri; yumuşakçalar (salyangozlar, çift kabuklular), karidesler, hidroidler, tüp solucanlar, amfipodlar ve deniz kestaneleridir.
- Cinsiyet: Protogynous transseksüel (önce dişi, sonra erkek) özelliğe sahiptir.
- Yuva Yapımı: Üreme ilkbahardan yaz başlarına kadar gerçekleşir. Baskın erkek, yosunlardan (özellikle Cystoseira) sofistike bir yuva inşa etmesiyle tanınır.
- Ebeveynlik: Yuva inşa edildikten sonra, erkek kur hareketleriyle bir veya iki dişiyi yuvaya çekerek yumurtalarını bıraktırır. Erkek, yumurtaların döllenmesinden ve korunmasından sorumludur.
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Symphodus roissali zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehlike oluşturmaz.
- Ticari Önemi: Yerel balıkçılıkta gıda olarak avlanabilir ve akvaryum ticaretinde yer alabilir.
- Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2008 değerlendirmesi). Türün geniş dağılımı ve istikrarlı popülasyonu sayesinde küresel ölçekte tehdit altında değildir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve deniz biyolojisi araştırmalarından derlenmiştir.)
