Symphodus ocellatus
Symphodus ocellatus, Lapinler familyasının (Labridae) küçük ve renkli bir üyesidir. En belirgin özelliği, solungaç kapağının arkasındaki göz benzeri lekedir. Bu tür, üreme davranışlarındaki üç farklı erkek tipi (yuva kuran, uydu ve gizli üreyen erkekler) ile deniz biyolojisi açısından büyük ilgi görmektedir.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıBenekli Lapin / Göz Benekli Lapin(Ocellated Wrasse'ten çevrilmiştir)Bilimsel AdıSymphodus ocellatus (Linnaeus, 1758)Latince AnlamıSymphodus: Yunanca symphysis (büyümüş/birleşmiş) kelimesinden türemiştir. Ocellatus: Latince'de "küçük gözlü" veya "göz benzeri lekeye sahip" anlamına gelir ve bu balığın solungaç kapağı üzerindeki kırmızı halkalı siyah lekeye doğrudan atıfta bulunur.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Symphodus
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Küçük bir türdür. Maksimum 12 cm standart uzunluğa ulaşabilir. Genellikle 2 ila 3 yıl, en fazla 5 yıl yaşar.
- Ayırt Edici Özellik: Solungaç kapağının arka üst kenarında, genellikle kırmızı veya turuncu halkalı, koyu, göz benzeri bir leke (ocellus) bulunur. Ayrıca, hem dişi hem de erkeklerde kuyruk sapı üzerinde belirgin koyu bir nokta mevcuttur.
- Cinsel İki Biçimlilik ve Erkek Formları: Renkler arasında belirgin cinsel farklılıklar vardır.
- Dişi (ve Genç Bireyler): Genellikle yeşilimsi-kahverengi renkte olup, karın bölgesi daha açıktır ve gövdelerinde iki koyu boyuna çizgi bulunabilir.
- Erkek (Üreme Döneminde): Çok daha parlak renklidir. Genellikle mavi, kırmızı, sarı ve yeşil tonlarında olup, özellikle başında ve vücudunun üst kısımlarında mavi, kırmızı veya yeşil çizgiler ve lekeler bulunur.
- Üç Farklı Erkek Fenotipi:
- Yuva Kuran Erkek (Nesting Male): En büyük ve en parlak renklidir. Kur yapar, yuva inşa eder ve ebeveyn bakımı sağlar.
- Uydu Erkek (Satellite Male): Orta büyüklükte ve renkte olup, yuva kuran erkeğe kur yapmada yardım eder ve gizli üreyen erkekleri kovalar, ancak ebeveyn bakımı yapmaz.
- Gizli Üreyen Erkek (Sneaker Male): En küçük ve en soluk renklidir, dişiye benzer. Yuva kuran erkek kur yaparken veya yumurtaları döllerken, gizlice araya girerek yumurtaları döllemeye çalışır.
Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik Okyanusu, Akdeniz, Karadeniz ve Azak Denizi boyunca kıyı sularında yaygındır.
- Yaşam Alanı: Kayaların ve deniz çayırı yataklarının (Posidonia gibi) olduğu bölgeleri tercih eder.
- Derinlik: 1 ila 30 metre derinlik aralığında bulunur.
Beslenme ve Üreme:
- Diyet: Etçil eğilimli hepçildir. Esas olarak; yosun hayvanları (bryozoanlar), hidroidler, tüp solucanlar, karidesler, amfipodlar ve yumuşakçalar gibi küçük bentik omurgasızlarla beslenir.
- Üreme (Cinsiyet Değişimi): Bu tür de protogynous hermafrodittir, yani bireyler doğuştan dişi olup büyüdükçe erkek cinsi değiştirebilirler.
- Yuva Yapımı: Üreme sırasında, yuva kuran erkekler yosunlardan (Cystoseira gibi) tabak şeklinde, özenli yuvalar inşa eder ve yumurtaları korur. Dişiler yumurtalarını bu yuvaya bırakır.
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Symphodus ocellatus zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehlike arz etmez.
- Ticari Önemi: Akvaryum ticaretinde yer alabilir. Yerel balıkçılıkta besin olarak avlanma potansiyeli düşüktür.
- Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2014 değerlendirmesi). Tür, geniş yayılımı ve yerel popülasyon bolluğu nedeniyle tehdit altında değildir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve deniz biyolojisi araştırmalarından derlenmiştir.)
