Symphodus melops
Symphodus melops, Kuzey Atlantik ve Akdeniz kıyılarında yaygın olarak bulunan, Lapinler (Labridae) ailesine ait bir balık türüdür. En dikkat çekici özelliklerinden biri, karmaşık yosun yuvaları inşa eden ve iki farklı üreme stratejisine sahip erkek morflarının bulunmasıdır.
Taksonomik Sınıflandırma
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıMantar Kanatlı Lapin(Corkwing Wrasse'ten çevrilmiştir)Bilimsel AdıSymphodus melops (Linnaeus, 1758)Latince AnlamıSymphodus: Yunanca symphysis (büyümüş/birleşmiş) kelimesinden türemiştir. Melops: Yunanca melas (siyah) ve ops (göz) kelimelerinin birleşimi olup, bu balığın gözünün arkasındaki virgül şeklindeki siyah lekeye atıfta bulunur.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Labridae (Lapinler)Cins (Genus)Symphodus
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Genellikle 15 cm uzunluğunda olsa da, maksimum 25 cm'ye kadar ulaşabilir. 9 yıla kadar yaşayabilir.
- Renk ve Desen: Rengi ve deseni yaşam ortamına ve yaşına bağlı olarak yüksek derecede değişkendir.
- Dişi ve Genç Bireyler: Genellikle kahverengi veya yeşilimsi-kahverengi tonlardadır. Başlarında kahverengi ve soluk mavi çizgiler bulunur.
- Erkek Bireyler: Üreme döneminde daha parlak renklere sahiptir. Zemin rengi yeşilimsi veya mavi olabilir. Baş ve solungaç kapaklarında canlı parlak yeşil veya mavi çizgiler belirir.
- Ayırt Edici İşaretler:
- Kuyruk sapının tam ortasında küçük, koyu bir nokta bulunur.
- Gözün hemen arkasında belirgin virgül şeklinde bir siyah leke vardır.
Habitat ve Dağılım:
- Dağılım Alanı: Doğu Atlantik Okyanusu'nda Norveç'ten Fas'a ve Azor Adaları'na kadar uzanır. Aynı zamanda Batı Akdeniz ve Adriyatik Denizi'nde de bulunur.
- Yaşam Alanı: Kıyısal bölgede, genellikle yosunların ve deniz çayırı yataklarının (Posidonia gibi) bulunduğu kayalık alanların yakınında, ayrıca lagünlerde yaşar.
- Derinlik: Genellikle 1 ila 30 metre derinlik aralığında bulunur.
Beslenme ve Üreme:
- Diyet: Bentik omurgasızlarla beslenen etçildir. Başlıca besinleri; yumuşakçalar, hidroidler, yosun hayvanları (bryozoanlar), solucanlar ve çeşitli kabuklulardır.
- Cinsiyet ve Üreme Stratejisi (Erkek Dimorfizmi): Cinsiyet değişimi (ardışık hermafroditizm) gözlemlense de, bu türdeki en belirgin özellik erkek dimorfizmidir (iki farklı erkek formu).
- Bölgesel/Yuva Kuran Erkek (Territorial Male): Daha büyük boyuttadır, parlak renklidir ve geç olgunlaşır. Kayalık yarıklar veya yosunlu alanlar arasında top şeklindeki yosunlardan karmaşık yuvalar inşa eder, bu yuvaları agresif bir şekilde korur ve yumurtalara bakar.
- Gizli Üreyen Erkek (Sneaker Male): Dişilere benzeyen, daha küçük, soluk renkli erkeklerdir. Erken olgunlaşırlar ve yuva kuran erkeklerin yuvalarına gizlice girerek yumurtaları döllemeye çalışırlar.
- Üreme Dönemi: Üreme genellikle Mayıs ve Temmuz ayları arasında gerçekleşir. Yumurtalar yuvadaki yosunlara bırakılır ve erkek tarafından korunur.
Zehirlilik ve Korunma Durumu
- Zehirlilik: Symphodus melops zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehdit oluşturmaz.
- Ticari Önemi: Yerel balıkçılıkta avlanabilir. Özellikle Norveç'teki somon çiftliklerinde asalak deniz bitlerini temizlemek için biyolojik mücadele ajanı olarak yaygın olarak kullanılır (temizlikçi balık).
- Tehdit Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir (2008 değerlendirmesi). Türün geniş dağılımı ve popülasyon direnci nedeniyle küresel ölçekte tehdit altında değildir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN verileri ve deniz biyolojisi araştırmalarından derlenmiştir.)
