Microtus hartingi

Microtus hartingi, geniş bir dağılım alanına ve karmaşık bir taksonomik geçmişe sahip bir sosyal tarla faresi türüdür. Uzun süre boyunca Microtus guentheri'nin bir alt türü olarak kabul edilmiş olsa da, modern genetik çalışmalar onu Balkanlar ve Anadolu'da yayılan bağımsız bir tür olarak yeniden tanımlamıştır.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

Seviye Bilimsel Adı Açıklama / Not

Takım (Order): Rodentia (Kemirgenler)

Aile (Family): Cricetidae (Tarla Fareleri ve Hamsterler)

Alt Aile (Subfamily): Arvicolinae (Tarla Fareleri)

Cins (Genus): Microtus Tarla Fareleri Cinsi

Tür (Species): M. hartingi Harting'in Tarla Faresi Tanımlayan Barrett-Hamilton, 1903 Orijinal olarak Microtus (Microtus) Hartingi olarak tanımlanmıştır.

Latince Anlamı: hartingi, Bir bilim insanına (Harting) ithaf edilmiştir.

Türkçe Adı: Harting'in Tarla Faresi,

Taksonomik Durum: Yakın zamanda, Microtus guentheri (Guenther'in Tarla Faresi) türünden ayrılarak geçerli bir tür olarak kabul edilmiştir. Ayrıca, Microtus lydius'u da bir alt tür olarak bünyesine dahil etmiştir.

II. Morfolojik ve Ekolojik Özellikler

• Dağılım: Balkanlar ve Anadolu coğrafyasında geniş bir yayılıma sahiptir.
• Ülkeler: Türkiye, Yunanistan (Tip yerleşimi: Tesalya, Larissa), Bulgaristan, Sırbistan ve Kuzey Makedonya.
• Türkiye'deki Yayılış: Orta Anadolu başta olmak üzere geniş bir alanda yaygın olduğu bilinmektedir.
• Habitat: Kuru, açık habitatları tercih eder. Deniz seviyesinden yaklaşık 1500 metreye kadar olan yüksekliklerde görülebilir.
• Tercih Edilen Habitatlar: Özellikle otlaklar, meralar, nadas alanları, orman içi açıklıklar, çalılık alanlar ve çeşitli ekilebilir tarım arazileridir.
• Yaşam Tarzı (Sosyal ve Kazıcı):
• Yuva Sistemi: Yıl boyunca aktiftir ve karmaşık yeraltı yuva sistemleri kazar. Bu sistemler yüzeyin 20-45 cm altında, bazı durumlarda 80 cm derinliğe kadar uzayabilir. Yuvalar 3 ila 50 girişe sahip olabilir ve 150 metreden fazla tünel uzunluğuna ulaşabilir. Yuva sisteminin en derin noktasında kuru otlarla kaplı en az bir yuva odası bulunur.
• Sosyal Yapı: Sosyal birim, bir üreme çifti ve önceki 1-2 batından olan yavrularından oluşan bir aile grubudur.
• Üreme Stratejisi (Çiftler Arası Farklılık):
• Anadolu Popülasyonu (M. h. ankaraensis): Monogamik (tek eşli) üreme stratejisine sahiptir. Akraba çiftleşmesinde (inbreeding) sosyal stres ve şiddetli düşmanca davranışlar gözlemlenmiş, bu da inbreeding kaçınma mekanizmalarının güçlü olduğunu gösterir.
• Avrupa Popülasyonu (Rhodope Popülasyonu): Komünal (çok eşli) üreme eğilimi gösterir ve inbreeding toleransı yüksektir. Bu farklılık, popülasyonların Pleistosen'den bu yana habitat parçalanması ve dağılma kısıtlamaları nedeniyle izole olmasından kaynaklanabilir.

III. Korunma Durumu (IUCN Red List)

• Microtus hartingi, henüz küresel düzeyde değerlendirilmemiştir (Not Evaluated). Avrupa düzeyindeki değerlendirmesi Asgari Endişe - LC.

• Durumun Açıklaması: Dağılımı geniştir ancak özellikle tarım arazilerindeki yoğun faaliyetler ve habitat parçalanması nedeniyle yerel popülasyonları tehdit altında olabilir. Popülasyon adaptasyonunda gözlemlenen farklılıklar, (monogamik ve komünal üreme stratejileri) türün gelecekteki çevresel değişimlere karşı farklı hassasiyetlere sahip olduğunu düşündürmektedir.

IV. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ (Davranış Miti): Tüm tarla fareleri eşleşme konusunda aynı stratejiyi izler.
• Gerçeklik: Hayır. Microtus hartingi türü içinde bile büyük farklılıklar vardır. Orta Anadolu popülasyonu (M. h. ankaraensis) katı bir monogami eğilimi gösterirken, Avrupa (Rhodope) popülasyonu ise parçalanmış habitatlara adaptasyon olarak komünal üremeye ve akraba çiftleşmesine karşı daha yüksek bir toleransa sahiptir. Bu, tek bir türün farklı coğrafi streslere nasıl zıt üreme stratejileriyle yanıt verebileceğinin çarpıcı bir örneğidir.
• DOĞRU (Evrimsel Gerçek): Marmara Denizi ve Boğazlar, M. hartingi'nin Avrupa ve Asya popülasyonlarının ayrışmasında kritik bir rol oynamıştır.
• Gerçeklik: Evet. Pleistosen ve Holosen dönemlerinde, Marmara Denizi ve Boğazlar, bu türün Avrupa ve Anadolu popülasyonlarını izole eden coğrafi engeller oluşturmuş ve bu durum, morfoloji, hibridizasyon ve üreme davranışları gibi farklılıkların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu izole kalma süreci, Harting'in Tarla Faresini evrimsel bir model organizma haline getirmiştir.
• Folklorik Bilgi: Harting'in Tarla Faresi, tarım alanlarının yoğun olarak kullanıldığı Anadolu bozkırlarında ve Balkan meralarında yaygındır. Geniş ve karmaşık yuva sistemleri kurma eğilimi, özellikle Ege ve Trakya bölgelerindeki yerel inanışlarda, yeraltı labirentlerinin ve "Toprak Altındaki Gizli Şehirlerin" mimarı olarak hayal edilmesine neden olmuştur. Çıkardıkları tiz ıslık sesleri, genellikle çevrelerini tararken düşmanları uyarma amacı taşır ve yerel halk tarafından "gizli ikaz sesleri" olarak yorumlanmıştır.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• TÜBİTAK Akademik Dergiler (Zorenko ve ark., 2023): Harting'in Tarla Faresi'nin üreme stratejilerindeki (monogami/komünal üreme) ve inbreeding toleransındaki büyük farklılıklar; Anadolu ve Avrupa popülasyonlarının Pleistosen'den bu yana izolasyonu.
• ASM Mammal Diversity Database & Akademik Çalışmalar (Barrett-Hamilton, 1903; Kryštufek ve ark., 2009): Türün taksonomik statüsünün M. guentheri'den ayrılması, M. lydius'u içermesi ve coğrafi dağılımı (Türkiye, Yunanistan, Balkanlar).
• GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Habitat detayları (kuru otlaklar, tarım arazileri), kazıcı yaşam tarzı ve yuva sistemlerinin karmaşıklığı (20-80 cm derinlik, 3-50 giriş).
• Amori, G. 2024. Microtus hartingi (Europe assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2024: e.T221695412A229190284. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2024-2.RLTS.T221695412A229190284.en. Accessed on 07 October 2025.