Microtus daghestanicus

Microtus daghestanicus, Dağıstan Çam Sıçanı olarak bilinen ve çoğunlukla Kafkasya bölgesi ile yakından ilişkili olan bir çam sıçanı (Terricola alt cinsi) türüdür. Bu türün Türkiye'deki yayılışı, Kuzeydoğu Anadolu ile sınırlıdır ve bu bölgenin biyolojik çeşitliliği açısından önemli bir türdür.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)CricetidaeVoller ve Tarla FareleriAlt Aile (Subfamily)ArvicolinaeTarla Fareleri ve VollerCins (Genus)MicrotusTarla Fareleri CinsiAlt Cins (Subgenus)TerricolaÇam SıçanlarıTür (Species)M. daghestanicusDağıstan Çam SıçanıTanımlayanShidlovsky, 1919Latince Anlamıdaghestanicus, türün ilk tanımlandığı yer olan Dağıstan (Rusya Federasyonu, Kafkasya) bölgesine atıfta bulunur.Türkçe AdıDağıstan Çam Sıçanı.

II. Morfolojik ve Ekolojik Özellikler

• Dağılım: Esas olarak Kafkasya bölgesine yayılmıştır: Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Rusya'nın güneybatı kısımları (Dağıstan) ve Kuzeybatı İran.
• Türkiye'deki Yayılış: Türkiye'de dağılımı Kuzeydoğu Anadolu ile sınırlıdır ve bu bölgenin ekolojik olarak Kafkasya ile olan bağlantısını gösterir.
• Habitat: Diğer çam sıçanları gibi, yeraltında yaşamayı tercih eden (fosorial) bir türdür. Yüksek rakımlı dağlık alanlarda, ormanlık ve çalılık alanlara komşu çayırlarda ve otlaklarda bulunur.
• Fiziksel Özellikler:
• Terricola Alt Cinsi: Microtus cinsinin Terricola alt cinsinin bir üyesi olarak, vücudu silindirik, kulakları ve kuyruğu nispeten kısadır. Bu özellikler, onun yer altı tünellerinde verimli bir şekilde hareket etmesini sağlar.
• Taksonomik Tartışma: Bu türün taksonomik statüsü, Microtus cinsinin Terricola alt cinsindeki diğer türlerle (örneğin, M. majori ve M. subterraneus) olan morfolojik benzerlik ve genetik yakınlık nedeniyle zaman zaman tartışmalı olmuştur. Ancak son çalışmalar genellikle onu geçerli bir tür olarak kabul etmektedir.
• Sitogenetik Özellikler: Türkiye popülasyonları üzerinde yapılan sitogenetik çalışmalar, türün standart ve C bantlı kromozom yapılarını inceleyerek taksonomik ayrımına bilimsel kanıt sağlamaktadır.
• Beslenme: Tipik bir otçuldur, yeraltı kökleri, yumrular ve otlarla beslenir.

III. Korunma Durumu (IUCN Red List)

Microtus daghestanicus, küresel düzeyde IUCN Kırmızı Listesi'nde Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisinde yer almaktadır.

• Durumun Açıklaması: Dağılımı sınırlı olmasına rağmen, Kafkasya bölgesinde yaygın kabul edilir ve şu anda popülasyonunda büyük bir düşüş gözlenmemektedir. Başlıca tehditler, Kafkasya ve Doğu Anadolu'daki tarım faaliyetleri, habitat bozulmaları ve parçalanmalarıdır.

IV. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ (Bölge Miti): Adı "Dağıstan" olsa da, bu türün genetik geçmişi yalnızca tek bir coğrafi bölgeye sıkışmıştır.
• Gerçeklik: Hayır. M. daghestanicus, adını tip yerleşimi olan Dağıstan'dan almasına rağmen, genetik ve coğrafi analizler, onun Kafkasya'nın tamamında ve Kuzeydoğu Anadolu'nun bitişik bölgelerinde Pleistosen döneminden bu yana farklılaşan bir popülasyon olduğunu göstermiştir. Bu durum, Türkiye'nin Kuzeydoğu bölgelerinin, Kafkasya biyoçeşitliliği ile olan kritik evrimsel bağlantısını kanıtlar.
• DOĞRU (Evrimsel Gerçek): M. daghestanicus, Microtus cinsinin Terricola alt cinsindeki karmaşık evrimsel ağın önemli bir parçasıdır.
• Gerçeklik: Evet. Terricola alt cinsi, morfolojik olarak birbirine çok benzeyen ve kriptik türler içeren karmaşık bir gruptur. M. daghestanicus'un varlığı ve kabulü, diğer çam sıçanları (M. majori, M. subterraneus, M. fingeri) ile olan ilişkisi, doğrudan genetik ve kromozomal analizlerle desteklenmektedir. Bu analizler, bölgedeki türlerin ne kadar eski zamanlarda ayrıştığını anlamamızı sağlamıştır.
• Folklorik Bilgi: Kafkasya'nın yüksek rakımlı otlak ve ormanlarında yaşayan Dağıstan Çam Sıçanı, yerel efsanelerde "Dağların Görünmez Toprak İşçisi" olarak anılır. Yerin altındaki tünelleri ve kısa, gizli kulakları nedeniyle, Dağıstan ve çevresindeki bazı halk hikayelerinde "Dağın Sırlarını Duyan" ancak kendisi sır olan bir canlı figürüyle ilişkilendirilmiştir.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• ResearchGate & Akademik Çalışmalar (Shidlovsky, 1919; Selçuk & Kefelioğlu, 2024): Türün otoritesi, coğrafi yayılışı (Kafkasya, Kuzeydoğu Türkiye, Kuzeybatı İran), Terricola alt cinsi içindeki konumu ve sitogenetik özellikleri.
• IUCN Red List: Korunma durumu (Asgari Endişe - LC).
• Genel Biyolojik Veriler: Habitat (yeraltı/fosorial yaşam), taksonomik tartışma ve evrimsel önemi.