Apodemus witherbyi

Bu fare türü, özellikle Orta Doğu ve Batı Asya'daki diğer Apodemus türlerinden ayrılması zor olan, kardeş türler (sibling species) grubunun bir parçasıdır.

I. Taksonomik Sınıflandırma

• Takım (Order): Rodentia (Kemirgenler).
• Aile (Family): Muridae (Sıçangiller).
• Alt Aile (Subfamily): Murinae (Eski Dünya fareleri).
• Oymak (Tribe): Apodemini
• Cins (Genus): Apodemus (Tarla Fareleri).
• Alt Cins (Subgenus): Sylvaemus (Morfolojik olarak birbirine yakın olan ve taksonomik tartışmaların yoğun olduğu grup).
• Tür (Species): A. witherbyi
• Tanımlayan: Thomas, 1902 (Orijinal adı: Mus sylvaticus Witherbyi)
• Türkçe Adı: Step Tarla Faresi, Witherby Tarla Faresi.
• Latince Anlamı: Tür adı olan witherbyi, bu türü ilk toplayan veya onunla ilgili önemli çalışmalar yapan bir zoolog olan H. F. Witherby'ye ithafen verilmiştir.

II. Temel Özellikler ve Ekoloji

• Yayılış Alanı: Geniş bir coğrafyaya yayılmıştır (Palearktik Bölge). Türkiye (Anadolu'da en yaygın Apodemus türlerinden biri), Ukrayna, Rusya, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Türkmenistan, Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün'ü içerir.
• Habitat Tercihi: Adından da anlaşılacağı gibi, açık alanları, stepleri, bozkırları, otlakları ve kuru tarım arazilerini tercih eder. Türkiye'de de en geniş yayılışa sahip Apodemus türüdür ve farklı yükseltilere adapte olabilir.
• Morfoloji (Süperfamilya Ayırımı): Görünüş olarak Avrupa Tarla Faresine (A. sylvaticus) çok benzerdir, ancak moleküler ve kraniyal (kafatası) özellikleri (özellikle diş yapısı ve mandibular açı) ile ayrılır. Genellikle A. sylvaticus veya A. uralensis'ten biraz daha büyük veya aynı boyuttadır.
• Beslenme: Hepçil (omnivor) bir diyete sahiptir. Tohumlar, böcekler ve diğer omurgasızlar, meyveler ve bitkilerin yeşil kısımlarıyla beslenir.
• Davranış: Toprakta basit tünel sistemleri oluşturur. Geceleri aktiftir (noktürnal).
• Korunma Durumu: Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisindedir (IUCN 3.1). Çok geniş bir yayılıma ve kararlı popülasyonlara sahip olması nedeniyle küresel olarak tehdit altında değildir.

III. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

• YANLIŞ (Tanı Çözümü Miti): Apodemus cinsindeki türleri sadece dış görünüşe bakarak ayırmak mümkündür.
• Gerçeklik: Hayır. Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin de sürekli vurguladığı gibi, A. witherbyi, A. uralensis ve A. flavicollis gibi türler kardeş türler (sibling species) grubundadır ve morfolojik olarak ayırt edilmeleri zor veya imkânsız olabilir. Kesin tür tayini genellikle kraniyal ölçümler, diş morfolojisi ve günümüzde özellikle moleküler analizler (mitokondriyal DNA) gerektirir.
• DOĞRU (Taksonomik Çözülme Gerçeği): Geçmişte birçok bilim insanı, Apodemus cinsinin karmaşık yapısı nedeniyle tür sayısını yanlış tahmin etmiştir.
• Gerçeklik: Evet. 1950'ler ve 1970'lere kadar, Yakın Doğu'daki Apodemus türleri çoğunlukla iki ana boyuta (büyük A. flavicollis ve küçük A. sylvaticus olarak) ayrılıyordu. Daha sonra elektroforetik analizler ve moleküler çalışmalar, üçüncü bir morfolojik tip olan A. witherbyi'nin (A. sylvaticus'un sinonimi sanılan birçok popülasyonun) bağımsız bir tür olduğunu kanıtlamıştır.

IV. Taksonomik Durum ve Bilimsel Ad Değişiklikleri

• Sinonimler ve Yakın Akrabalar: A. witherbyi'nin taksonomik karmaşıklığını gösteren birçok sinonimi vardır. Bunlardan bazıları:
• Apodemus fulvipectus (Sarı Göğüslü Tarla Faresi)
• Apodemus hermonensis (Hermon Dağı Tarla Faresi)
• Apodemus iconicus
• Taksonomik Belirsizlik Notu: Musser ve Carleton (2005) gibi yetkili kaynaklar, yukarıdaki türleri A. witherbyi'nin sinonimi olarak kabul etmiş ve türün dağılım alanını genişletmiştir. Ancak Apodemus cinsi, özellikle Sylvaemus alt cinsi (bu türün dahil olduğu grup) moleküler çalışmalarla sürekli yeniden gözden geçirilmektedir. Bazı araştırmacılar, Apodemus cinsini bile üç ayrı cinse (Apodemus, Alsomys, Sylvaemus) ayırmayı önermiş, bu da bu fare grubunun taksonomisinin ne kadar dinamik ve tartışmalı olduğunu göstermektedir.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• IUCN Red List & Vikipedi: Türün Asgari Endişe (LC) statüsü ve geniş Palearktik yayılımı.
• Mammal Species of the World (Musser & Carleton) & ResearchGate: Türün karmaşık taksonomik durumu, sinonimler (A. fulvipectus, A. hermonensis), kardeş türler grubuna ait olması ve kesin ayrım için kraniyal ve moleküler özelliklerin gerekliliği.
• Thomas (1902) Orijinal Tanımı: Türün ilk tanımının Mus sylvaticus Witherbyi adı altında yapıldığı bilgisi.
• Anadolu Faunası Çalışmaları: A. witherbyi'nin Türkiye'deki en yaygın Apodemus türlerinden biri olduğu ve A. uralensis ile A. flavicollis ile simpatrik (aynı alanda) yaşayabildiği bilgisi.