Apodemus mystacinus

Bu tür, daha önce incelediğimiz Apodemus türlerinin (A. sylvaticus, A. flavicollis, A. uralensis, A. witherbyi) ait olduğu Sylvaemus alt cinsinden morfolojik olarak kolayca ayrılabilen nadir Apodemus türlerinden biridir.

I. Taksonomik Sınıflandırma

• Takım (Order): Rodentia (Kemirgenler).
• Aile (Family): Muridae (Sıçangiller).
• Alt Aile (Subfamily): Murinae (Eski Dünya fareleri).
• Cins (Genus): Apodemus (Tarla Fareleri).
• Alt Cins (Subgenus): Petromys (Bazı kaynaklara göre ayrı bir alt cins).
• Tür (Species): A. mystacinus
• Tanımlayan: Danford ve Alston, 1877
• Türkçe Adı: Kaya Faresi, Geniş Dişli Tarla Faresi.
• Latince Anlamı: Tür adı olan mystacinus, Latince'de "bıyıklı" anlamına gelir ve bu türe özgü, uzun ve belirgin bıyıklarına atıfta bulunur.

II. Temel Özellikler ve Ekoloji

• Yayılış Alanı: Türkiye'nin hemen hemen tamamı dahil olmak üzere, Doğu Akdeniz (Levant) ve Balkanlar'da (Gürcistan, Yunanistan, Sırbistan, İsrail, Lübnan, Suriye, Irak) dağılım gösterir. Ege Denizi'ndeki Rodos ve Girit gibi adalarda da bulunur. 2.700 m'ye kadar yüksekliğe tırmanabilir.
• Habitat Tercihi: Adından da anlaşılacağı gibi, habitatı kayalık ve taşlık alanlardır. Kuru, çalılık, makilik veya açık ormanlık alanlardaki kaya yığınları, taş duvarlar ve karstik mağaraların girişlerini tercih eder. Toprağa yuva yapan diğer Apodemus türlerinin aksine, sıklıkla kaya yarıklarında ve oyuklarda barınır.
• Morfoloji (Kritik Ayırt Edici Özellik): Apodemus cinsi içinde en iri türlerden biridir (bazı A. flavicollis bireylerinden daha büyüktür).
• Kuyruk Uzunluğu: Kuyruk, genellikle vücut uzunluğuna eşittir veya biraz uzundur.
• Kürk Rengi: Sırt bölgesi diğer Apodemus türlerine göre daha gri ve karın bölgesi daha keskin bir şekilde beyazdır.
• Kafatası ve Diş: En önemli ayrım, türün geniş azı dişlerine ve sağlam yapılı kafatasına sahip olmasıdır. Bu özellik, sert yiyecekleri (fındık ve sert tohumlar) tüketme adaptasyonunu gösterir.
• Beslenme: Hepçildir, ancak sert kabuklu yiyeceklere (fındık, badem, sert tohumlar) karşı güçlü bir tercihi vardır.
• Korunma Durumu: Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisindedir. Geniş bir yayılıma ve istikrarlı popülasyonlara sahiptir.

III. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

• YANLIŞ (Kardeş Tür Miti): Kaya Faresi (A. mystacinus), diğer Apodemus türleriyle kardeş türler (sibling species) grubundadır ve zor ayırt edilir.
• Gerçeklik: Hayır. Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin de bilimsel çalışmalara dayanarak belirttiği gibi, A. mystacinus, morfolojik olarak (büyüklüğü, gri kürk rengi, belirgin bıyıkları ve kaya habitatı tercihi ile) A. sylvaemus alt cinsindeki diğer tüm Apodemus türlerinden kolayca ayırt edilebilir. Bu ayrım, sadece dış görünüşle değil, aynı zamanda karyolojik (kromozom) ve biyometrik özelliklerle de desteklenmektedir.
• DOĞRU (Dağılım Gerçeği): Kaya Faresi, Türkiye'de en yaygın bulunan ve en geniş alana yayılan Apodemus türüdür.
• Gerçeklik: Evet. Türkiye'nin hemen hemen her bölgesinde, uygun kaya habitatı bulduğu sürece, deniz seviyesinden yüksek dağ zirvelerine kadar yayılım gösterir. Bu geniş dağılım, türün adaptasyon gücünü gösterir.

IV. Taksonomik Durum ve Bilimsel Notlar

• Taksonomik Pozisyon: A. mystacinus, bazen diğer Apodemus türlerinin ait olduğu Sylvaemus alt cinsinden ayrılarak Petromys alt cinsine yerleştirilir. Bu ayrım, onun diğer Apodemus'lardan farklı olan morfolojik ve ekolojik adaptasyonlarının bir sonucudur.
• Karyoloji: Türkiye'deki A. mystacinus popülasyonları üzerine yapılan biyometrik ve karyolojik çalışmalar, türün taksonomik statüsünün sağlamlığını desteklemiş ve diğer Apodemus türlerinden ayrı olduğunu bir kez daha kanıtlamıştır (Çolak ve diğerleri, 2004).

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• TÜBİTAK Academic Journals (Çolak ve diğerleri, 2004): Türkiye'deki popülasyonların biyometrik, karyolojik ve taksonomik analizi; türün morfolojik ve genetik olarak diğer Apodemus türlerinden farklı olduğunu teyit etmiştir.
• Vikipedi & Genel Memeli Kaynakları: Türün kayalık habitat tercihi, geniş coğrafi yayılımı ve Latince anlamı.