Homoptera
Tarihî Takson: Homoptera Latreille, 1810
(Homoptera – "Eşkanatlılar")
Bugünkü Taksonomik Durumu: Dağılmış bir grup; artık geçerli değildir. Türler Hemiptera takımı içinde farklı alt takımlara ayrılmıştır.
Latince Adın Anlamı
- Homo-: aynı
- -ptera: kanat
- Anlamı: “Eş kanatlılar” — ön ve arka kanatların yapı ve doku bakımından benzer olması nedeniyle bu ad verilmiştir.
Bilimsel Sınıflandırma (Güncel Yaklaşım)
Eski sınıflandırma (artık terk edilmiştir):
- Alem: Animalia
- Şube: Arthropoda
- Sınıf: Insecta
- Takım: Hemiptera
- Alt takım: Homoptera (geçersiz)
Günümüzde bu grup şu alt takımlar altında yeniden sınıflandırılmıştır:
- Auchenorrhyncha (ör. cikletler, yaprak pireleri)
- Sternorrhyncha (ör. yaprak bitleri, unlu bitler, kabuklu bitler)
- Coleorrhyncha (yalnızca güney yarımkürede, az sayıda relikt tür)
Genel Özellikler
- Homoptera üyeleri genelde küçük-orta boylu, yumuşak vücutlu ve delici-emici ağız yapısına sahip böceklerdir.
- Ağız parçaları bitki özsuyunu emmek için evrimleşmiştir.
- Kanatlar genellikle zar yapılı ve şeffaftır, dinlenme anında çatılı biçimde sırt üzerine kapanır.
- Tümü fitofag (bitki özsuyu ile beslenen) türlerden oluşur.
- Vücutlarında balözü (honeydew) üretimi yapan türler bulunur.
- Bazı türlerde koloni halinde yaşama ve karınca–bit simbiyozu gelişmiştir.
Habitat ve Yayılım
- Karasal ortamların neredeyse tümünde yaygındırlar.
- Özellikle ılıman iklim kuşaklarında, tarım alanlarında, yapraklı bitki örtüsünde bol bulunurlar.
- Türkiye’de tüm alt gruplar yaygındır ve ülke genelinde yüzlerce tür ile temsil edilir.
Türkiye’de Sık Görülen Cinsler (Alt gruplarına göre):
Auchenorrhyncha (cikletler ve yaprak pireleri):
- Cicadetta spp., Empoasca spp., Delphacodes spp.
Sternorrhyncha (yaprak bitleri, unlu bitler):
- Aphis fabae, Myzus persicae, Planococcus citri
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsan için doğrudan tehlikeli değildirler.
- Ancak bitkiler için ciddi zararlılardır, çünkü:
- Bitki özsuyunu emerler (fitofag)
- Balözü ile mantar enfeksiyonlarını tetiklerler
- Birçok bitki virüsünün vektörüdürler (özellikle yaprak bitleri)
Beslenme ve Ekoloji
- Tümü fitofag (bitki özsuyu ile beslenen) böceklerdir.
- Beslenme sırasında floem dokusunu delerler ve sürekli emiş yaparlar.
- Çok sayıda tarımsal üründe zarara yol açarlar: sebzeler, meyve ağaçları, hububat ve süs bitkileri.
- Ekosistemde karıncalarla simbiyotik ilişkileri sayesinde besin ağı zincirlerinde önemlidirler.
Üreme Bilgisi
- Yumurtalarını bitki dokularının içine veya altına bırakırlar.
- Tam başkalaşım (holometabolik değil), yarı başkalaşım (hemimetabolik) gelişim gösterirler.
- Nimfler erginin küçük versiyonları gibidir ve birkaç evre geçirerek olgunlaşırlar.
- Bazı türlerde partenogenez (eşeysiz üreme) görülür.
Zehir Durumu
- Zehir taşımazlar.
- Ancak dolaylı olarak virüs taşıyıcılığı, balözü üretimi ile mantar bulaşısı ve bitki deformasyonları gibi sonuçlar yaratabilirler.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: Homoptera hâlâ geçerli bir sınıflandırmadır.
- Gerçek: Homoptera, taksonomik olarak geçersiz kılınmıştır. Artık Hemiptera içinde 3 alt takıma dağılmıştır.
- Efsane: Yaprak bitleri sadece zararsız böceklerdir.
- Gerçek: Virüs taşıyıcısı olduklarından, tarımsal açıdan çok tehlikeli olabilirler.
- Efsane: Bitki özsuyunu emen böcekler zehirlidir.
- Gerçek: İnsanlara zarar vermezler, zehirli değillerdir.
- Efsane: Bu böcekler yalnızca nemli ortamlarda yaşar.
- Gerçek: Hem nemli hem de kuru alanlarda (örneğin bozkırlarda bile) türleri yaygındır.
- Efsane: Cicada türleri (ağustos böcekleri) bu gruba ait değildir.
- Gerçek: Cicadidae, tarihsel olarak Homoptera içinde yer almıştır; günümüzde Auchenorrhyncha alt takımı altındadır.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- Gullan, P.J. & Cranston, P.S. (2020). The Insects: An Outline of Entomology
- Dietrich, C.H. (2005). Auchenorrhyncha classification and phylogeny
- Drosopoulos, S. & Claridge, M.F. (2005). Insect Sounds and Communication
- Fauna Europaea (2024 veritabanı)
- Türkiye Entomoloji Dergisi, 2018–2023 arşivi







