Coccidae

Coccidae, Eklembacaklılar (Arthropoda) şubesinin Böcekler (Insecta) sınıfına, Yarım Kanatlılar (Hemiptera) takımına ve Koşniller (Coccoidea) üst familyasına bağlı geniş bir familyadır. Halk arasında Yumuşak Koşniller veya Yumuşak Kabuklu Bitler olarak bilinirler. Bu familyanın üyeleri, ekonomik açıdan dünyanın en önemli tarım zararlıları arasında yer alır ve bitki özsuyu emerek zarar verirler.

Temel Özellikler ve Morfoloji

• Taksonomik Konum:

Âlem: Animalia (Hayvanlar)

Şube: Arthropoda (Eklembacaklılar)

Sınıf: Insecta (Böcekler)

Takım: Hemiptera

Üst Familya: Coccoidea

Familya: Coccidae (Stephens, 1829)

• Ayırt Edici Morfoloji (Dişiler):

Kabuk: Adlarının aksine, Diaspididae (Zırhlı Koşniller) gibi gerçek zırhlı kabukları yoktur. Vücutları, türlere göre değişen, yapışık ve bütünleşmiş, yassı, uzunca oval ve yumuşak bir mumsu salgı tabakası ile örtülüdür.

Hareketlilik: Ergin dişiler, ilk dönem larvaları (nimfler) hareketli olsa da, genellikle bitkinin üzerinde sabitlenmiş (sessil) olarak yaşar. Beslenme anında anten ve bacakları vücutlarının altına kıvrılmış olarak bulunur.

Tatlı Özsu Salgısı: Bu familyanın en belirgin özelliklerinden biri, bitki özsuyunu emerken, sindiremedikleri fazla şekeri "bal çiği" (honeydew) adı verilen tatlı ve yapışkan bir sıvı olarak dışarı atmalarıdır.

Anal Plâka: Vücudun arka kısmında bulunan anal plâka ve anal yarık (Anal Cleft) yapısı, tür teşhisinde önemli bir morfolojik özelliktir.

• Erkekler: Coccidae'nin erkekleri, narin görünüşlüdür ve bir çift kanada sahiptirler. Dişiler genellikle döllemsiz (partenogenetik) çoğaldığı için erkek bireyler doğada nadiren görülür.

Yaşam Tarzı ve Ekonomik Önemi

• Beslenme: Delici-emici ağız yapılarıyla bitkilerin sürgün, yaprak ve meyvelerinde hücre özsuyunu emerek beslenirler. Bu durum, bitkilerin zayıflamasına ve verimin düşmesine neden olur. Türlerin çoğu polifagdır, yani çok çeşitli bitkilerde zarar yapabilirler (incir, turunçgil, zeytin, süs bitkileri vb.).
• Zarar Şekli:

1. Emgi Zararı: Doğrudan bitki özsuyunu emerek bitkide fizyolojik zayıflamaya yol açar.
2. Karaballık (Fumajin): Salgıladıkları bal çiği (tatlı özsu), üzerinde saprofit (küf) mantarlarının (Cladosporium spp.) gelişmesine neden olur. Bu siyah küf tabakası, yapraklarda fotosentezi engeller ve meyvelerin pazar değerini tamamen kaybetmesine yol açar.
3. Karınca Simbiyozu: Bal çiği, karıncaları cezbeder. Karıncalar koşnilleri avcılardan koruyarak koşnil popülasyonunun artmasına dolaylı yoldan yardımcı olabilirler.

Yanlış Bilinen Doğru Bilinen Mitolojik Bilgi: "Altın Yağmuru ve Laneti"

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin Notu: Koşnillerin tatlı özsu salgısı, zararlı bir eylemin sonucu olmasına rağmen, aynı zamanda doğal ekosistemde karıncalar ve diğer böcekler için önemli bir enerji kaynağıdır.

• Yanlış Bilinen (Mit): Bitkilerdeki yapışkan tatlılık (bal çiği), bitkinin kendini koruma mekanizmasının bir ürünüdür.
• Gerçek (Biyolojik Gerçek/Mitolojik Sembol): Bal çiği, Coccidae'nin emdiği özsuyun basitçe atık ürünüdür. Ancak bu atık, doğada ikili bir rol oynar. Mitolojide bu durum, "Altın Yağmuru ve Laneti" olarak yorumlanır. Tatlı özsu (Altın Yağmuru) karıncalar ve diğer canlılar için bereketli bir yiyecek kaynağı sağlarken, aynı zamanda üzerindeki siyah küf (Lanet), bitkinin sağlığını ve meyvesini yok eder. Coccidae, hırsın (özsu emmenin), hem anlık bir zenginlik (bal çiği) hem de uzun vadede yayılan bir çürüme ve karanlık (fumajin) getirebileceğini simgeler.

Kaynak

• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
• Coccidae - Vikipedi (Taksonomik sınıflandırma)
• DergiPark Makaleleri (Coccidae morfolojisi, anal plaka ve zararlı Coccus türleri)
• Tarım ve Orman Bakanlığı (Zarar şekli ve yumuşak koşnil özellikleri)
• Koppert Türkiye (Koşnil zarar şekilleri ve bal çiği/fumajin oluşumu)