Aphidoidea

  1. Anasayfa
  2. Aphidoidea

Aphidoidea

Üst Familya: Aphidoidea Latreille, 1802

(Aphidoidea – Yaprak Bitleri Üst Familyası)

Takım: Hemiptera – Yarımkanatlılar

Alt takım: Sternorrhyncha – Sakin beslenen yarımkanatlılar

Latince Adın Anlamı

  • Aphis: (Yunanca kökenli) "emici", "yumuşak bedenli parazit"
  • -oidea: “üst familya” eki
  • Anlamı: “Emici parazit benzeri canlıları içeren grup”
  • Bitkilerin özsuyunu emerken pasif duran, küçük, narin vücutlu böcekleri tanımlamak amacıyla verilmiştir.

Bilimsel Sınıflandırma

  • Alem: Animalia – Hayvanlar
  • Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
  • Sınıf: Insecta – Böcekler
  • Takım: Hemiptera – Yarımkanatlılar
  • Alt takım: Sternorrhyncha
  • Üst familya: Aphidoidea

Başlıca familyaları:

  • Aphididae – En geniş familya, yaygın yaprak bitleri
  • Adelgidae – İğne yapraklı ağaçlara özgü türler
  • Phylloxeridae – Bağcılıkta bilinen kök zararlıları

Genel Özellikler

  • Aphidoidea üyeleri, çok küçük (1–5 mm) boyutlarda, yumuşak vücutlu, genellikle yeşil, sarı, siyah veya pembe tonlarında olabilirler.
  • Delici-emici ağız yapısına sahiptirler (bitki özsuyunu emerler).
  • Sifon (cornicle) adı verilen arka vücut çıkıntıları, tanısal özelliktir.
  • Bazı türlerde kanatlı ve kanatsız formlar (dimorfizm) aynı tür içinde bulunur.
  • Balözü (honeydew) salgılayan bireyler, karıncalar ile simbiyotik ilişki kurabilir.
  • Çoğu tür koloni halinde yaşar ve hızlı çoğalır.

Habitat ve Yayılım

  • Tüm dünyada yaygındır, özellikle ılıman ve subtropikal iklimlerde çok sayıda türe rastlanır.
  • Neredeyse tüm bitki gruplarında yaşayabilirler: ağaçlar, çalılar, otsular, kültür bitkileri, tarla ürünleri.

Türkiye’de Görülen Başlıca Cins ve Türler:

  • Aphis fabae – Fasulye yaprak biti
  • Myzus persicae – Şeftali yaprak biti (çok vektör tür)
  • Brevicoryne brassicae – Lahana biti
  • Macrosiphum rosae – Gül biti
  • Cinara spp. – Çam ve köknar üzerinde yaşayan büyük yaprak bitleri

Görüldüğü şehirler: Tüm Türkiye, özellikle tarım alanlarında ve şehir içi peyzajlarda yaygındır.


İnsana Zararlılık Durumu

  • İnsan için doğrudan zararlı değildir.
  • Isırmaz, sokmaz, zehir taşımaz.
  • Ancak bitkiler için ciddi zararlılardır:
  • Beslenme zararı (özsu kaybı, yaprak kıvrılması)
  • Siyah mantar (sooty mold) gelişimine neden olan balözü üretimi
  • Virüs vektörlüğü (ör. Myzus persicae, yaklaşık 100 bitki virüsünü yayabilir)

Beslenme ve Ekoloji

  • Fitofag (bitki özsuyu ile beslenen) böceklerdir.
  • Beslenme hedefi genellikle floem dokusudur (bitkide şeker taşıyan sistem).
  • Fazla şekerli sıvıyı dışkı olarak balözü şeklinde salarlar.
  • Bu balözü, karıncalar ve bazı mantar türlerinin ilgisini çeker (dolaylı zararlı etkiler).
  • Ekolojik dengede, karınca-popülasyonlarının desteklenmesi gibi etkileri olabilir.

Üreme Bilgisi

  • Çoğu türde partenogenez (eşeysiz üreme) ve vivipari (canlı doğurma) görülür.
  • Bir dişi tek başına yüzlerce yavru üretebilir.
  • Kanatlı formlar genellikle koloni aşırı kalabalıklaştığında veya ortam koşulları değiştiğinde ortaya çıkar.
  • Yılda birden fazla döl verirler (polivoltin).

Zehir Durumu

  • Zehirli değildir.
  • Ancak taşıdığı fitopatolojik virüsler nedeniyle dolaylı olarak çok büyük ekonomik zararlara yol açabilir.
  • Salgıladıkları balözü, mantarların tutunup çoğalmasına neden olur.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

  1. Efsane: Yaprak bitleri ısırır ve kan emer.
  2. Gerçek: Bitki özsuyu ile beslenirler, insanlara zarar veremezler.
  3. Efsane: Yalnızca sebze bitkilerinde bulunurlar.
  4. Gerçek: Ağaçlardan çiçeklere kadar yüzlerce bitki türüne yerleşebilirler.
  5. Efsane: Her zaman yeşildirler.
  6. Gerçek: Renkleri türlere göre yeşil, siyah, kırmızı, sarı veya pembe olabilir.
  7. Efsane: Sifonları iğne gibidir.
  8. Gerçek: Sifonlar salgı kanallarıdır; saldırı organı değildir.
  9. Efsane: Koloni oluşunca öldüklerinde popülasyon biter.
  10. Gerçek: Partenogenez ve hızlı döngü nedeniyle koloniler hızla yenilenebilir.


Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi


Kaynaklar:

  • Blackman, R.L. & Eastop, V.F. (2020). Aphids on the World’s Plants
  • Gullan, P.J. & Cranston, P.S. (2021). The Insects: Structure and Function
  • Türkiye Bitki Koruma Dergisi
  • van Emden, H.F. & Harrington, R. (2007). Aphids as Crop Pests
  • Fauna Europaea (2024 güncel taksonomik kayıtlar)


0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış...

Yorum yapabilmek için giriş yapmanız gerekmektedir. Giriş yap